Erdal Özdür            

     Başımızda kavak yellerinin estiği o gençlik yıllarında önce adları çakıldı beyinlerimize. O dönem şimdilerin Sabancılar'ı, Koç'ları neyse onlar da Bursa için böylesi ünlü bir aileydi. Ah o yıllar.

                            Kamil Tolon

   Hep merak ederdik onları biz liseliler. Ve derken bir akşam üzeri geleneksel Postane-Maviköşe turlarındayız. Araçlar öyle az ki. Köşebaşındaki simitçiden birer 'çıtır' alırken yanımızdan hızla geçen bir otomobil. Direksiyonda zarif bir hanım.. -Ki o yıllar otomobil kullanan hanımlarıın sayısı ya iki, ya üç.-  Herkes durmuş süratle geçen aracın arkasından bakıyor. Simitçi Hamdi Amca 'Muzaffer Hanım' geçti dedi. Muzaffer Tolon'u ilk o gün gördüm.. Saniyelik. Ama sonraları 'Tolon Çamaşır Makineleri' efsanesine kulak misafiri oldum hep. O yıllar çamaşır makinesi olan ev sayısı çok az.. Ve çamaşır makinesi üreten Bursa'daki bir fabrika da resmen efsane.
   Bizim zıpkın gibi tur grubuyla sıcak bir yaz gecesi Çekirge yollarındayız.  Kükürtlü bahçesi önünden geçiyoruz. İçeriden nefis bir müzik yükseliyor. Güzel sesli bir kadın "Sevdim bir genç kadını" tangosuyla Bursa gecelerine renk katıyor. Müziğe olan tutkumuzdan mıdır nedir, bir anda duvara tırmanıp sarmaşıklar arasından Kükürtlü bahçesi pistinde dans eden çiftleri izliyoruz. Eski bir operacı olan Bursalı sanatçı Mefharet Atalay tangoya devam ediyor: "Kemanımla ona bir ses verebilseydim eğer..."
    Yeni Ant Gazetesi Bursalı amatörlere bir sayfa ayırmış, öyküler, şiirler yayınlıyor o yıllar. Aklıma geldi, ben de Mefharet Atalay'la bir röportaj yapsam acaba yayınlanır mıydı? Amacım, o müthiş sesli tango kraliçesiyle tanışmaktı tabii. Ve ertesi gece ver elini Kükürtlü. Bahçeye girerken çekinceler içindeyim. Heyecanlı bekleyişler ve sonra kulise davet. İşte karşımda Mefharet Atalay.  Derdimi anlattım. Sahneye çıkacağını söyleyerek ertesi güne randevu verdi ve "sizi Kamil Tolon'un fabrikasında bekliyorum.. Onlar benim Bursalı ahbaplarım, beni orada misafir ediyorlar" dedi. Daha da heyecanlandım. Hem Mefharet Hanım'la röportaj yapacağım, hem de Muzaffer Tolon hanımla belki de tanışabilme olanağı bulacağım. Bundan iyisi; Şam'da kayısı!..
.......
    Ertesi gün Soğanlı Köy.. Kamil Tolon Çamaşır Makinesi Fabrikası. Daha kapıdan girişte Muzaffer Hanım'la karşılaştım. Mavi tulumlar giymiş, makinelerin arasında koşuşturan sarışın güzel bir genç hanım. "Mefharet üst katta" diyerek merdivenlere yönlendirdi. Fabrikanın üst katı.. Modern bir lojman. Özenle dekore edilmiş. Yeni Ant'ta yayınlanan röportajla mesleğe ilk adımı atıyorum.
.........
    Mefharet Atalay röportajı bana uğur getiriyor. Sonra Tayan ailesinin yayınlamaya başladığı Haber Gazetesi'nde çalışmaya başlıyorum. O sene yılbaşı gecesi. Görevliyim. Foto Muhabiri arkadaşım Mümin Çotak'la dolaşıyoruz. Sıra, Çakırhamam'da surlar üzerinde eski Aykaç Kız Öğrenci Yurdu'nda. Bina eski bir yapı. Alt katı lokal olarak düzenlenmiş yılbaşı gecesine. Duvarlar hasırlarla kaplanmış, renkli ışıklar ve kenarda çalan bir pikap. İçeride petek petek dost grupları, dost beraberlikleriyle yeniyılı karşılıyor. Ön masalardan birinde papyonlu bir bey. Kamil Tolon. Yanında ışıltılı giysiler içindeki zarif eşi Muzaffer Hanım.  Kristal kahkahaların yankılandığı, çiftlerin pistte kelebekler gibi uçuştuğu saatler. Sonra müzik bir an duruyor. Sevimli minicik lokalin kapısından içeri davul zurna ekibi dalıyor. Vur patlasın çal oynasın. Muzaffer Hanım ve o can dostları hepsi birden pistte halay çekiyorlar.

Tolon Bulaşık Makinası - Size bulaşığın ne olduğunu unutturur

                       Bütün siparişleriniz için telefonumuz 2242 - Telgraf-Posta Kamil Tolon - Bursa 

    Ziraat Bankası Merkez Şube Tasarruf servisinde bir işim var. Servis amiri merhum Kemale Utku kentte saygınlığı olan bir bankacı. Veznede işimi hallederken bankada bir hareketlenme. O an kapıdan paça uzunluğu dize yakın bir şort ve triko giysileriyle çok zarif bir hanım giriyor. Dikkatlerin üzerinde yoğunlaştığı bu zarif, bakımlı, süslü, sempatik hanım Muzafer Tolon'dan başkası değil. Herkes ayağa kalkıyor, Bayan Tolon yüzünde tatlı gülücükler. Tüm servis elemanlarını mütevazi bir şekilde selamlıyor. Sonra doğru Kemale Hanım'ın yanına. Sarılmalar, hal hatır sormalar. Sonra çay kahve faslı.. Tatlı bir muhabbet, bir iki çin çin minik kahkaha.. O gün mankenleri anımsatan Muzaffer Hanım'a gösterilen çok farklı bir sevgiye tanık oluyorum..
............
Aradan yıllar geçiyor.. Çalıştığım gazetenin yanısıra Türk Haberler Ajansı'na Bursa'dan fotoğraf, haber, röportajlar gönderiyorum. Bir ara kendi gazetem için 'Bursa'nın ünlü kayınvalideleri' başlığı altında röportaj dizisi hazırlıyorum. Merhum Amigo Yaşar'ın kayınvalidesinden zamanın Bursa Valisi'nin kayınvalidesine dek hepsi var bu dizide.
Ve tabii Muzaffer Tolon da. Çünkü o Fenerbahçe futbol takımının efsane kaptanı Ercan Aktuna'nın kayınvalidesi.. Kaptan Ercan'ı kayınvalidesinin ağzından tanımak için tekrar bir girişim.. Tekrar Kamil Tolon Fabrikası..Muzaffer Hanım'ın son derece nazik, örnek konukseverlği.. Lojmanın modern salonundaki duvarda da kaptan Ercan'ın Fenerbahçe forması ile çekilmiş büyük bir fotoğrafı. Muzaffer Hanım damadını anlatıyor. Ne denli mutlu bir yuva kurduğunu, ona olan saygısını, centilmenliğini övgüyle anlatıyor.  Ve şöyle bir cümle kuruyor ki hiç unutmam:
"Ercan bana saygısından dolayı Muzaffer Hanım diye hitabeder.."

    
Sonra İstanbul'daki kızının ani bir rahatsızlığı nedeniyle kendi aracıyla apar-topar yola çıkışı, yıldırım hızıyla Yalova yolunda seyrederken aracını uzaktan gören trafik ekibinin kendisini tanıdığını, durdurmadığını ve kendisini selamladıklarını, çok kısa sürede İstanbul'a kazasız belasız nasıl ulaşabildiğini kendisinin bile anlamadığını anlatıyor. Nefis bir röportaj oluyor.
..........
Ama bu güzel röportajın bu güzel ve zarif hanımını daha sonra çok üzeceğini nereden bilebilirdim? Röportaj Bursa'da yayınlandıktan sonra Türk Haberler Ajansı bunu servise koymak istediği için filmleri istedi. Çünkü Fenerbahçe kaptanı Ercan'ın en ünlü topçu olduğu dönem o günler. Ercan'ın da kayınvalidesi tarafından anlatılması hoş bir haber anlayışı. Üç-beş gün sonra İstanbul'da yayınlanan ulusal bir gazetenin spor sayfasında bir haber. Muzaffer Tolon, damadı Ercan'ın fotoğrafı önünde dururken çektiğim fotoğraf Hürriyet spor sayfasında. Ama altında şikayet eder gibi şöyle bir başlık:
'Ercan bana hiç anne demiyor! Haydaa.. Buyrun burdan yakın. Beynimden vurulmuşa döndüm. Muzaffer Hanım bu sözü söylemiş de neden söylemiş; detay yok. Sadece şikayetçi gibi yansıtılıyor!.. Muzaffer Hanım, beni tanımış, pek sevmişti. Kasıtlı bir haber yapacağıma inanmadığı için o gazetenin Bursa Bürosu'na gitmiş. Sonradan öğrendim; büyük tepki göstermiş. Kendisine haberin görevli editörce yeniden düzenlendiği falan söylenmiş. Ve böylece aklanmışım.
.............
Evet, Bursa'nın bir zamanlar Muzaffer ve Kamil Tolon'u da vardı. Onlar bu kentin ilk sanayicileri sayılırdı. Modern, ancak son derece saygın ve müttevazi bir yaşamın kahramanları olarak hala belleğimde yerlerini korurlar. Muzaffer Hanım bu anılarımı okur-okumaz; bilemem.  Ama belleğimdeki bu güzel, saygın ve zarif kahramana sonsuz saygılarımı sunuyor, her zaman papyonlu haliyle görüp tanıdığım, bir dönemler BTSO'nın ve Bursa siyasetinin ünlü ismi Kamil Bey'e de Allah'tan rahmet diliyorum. Bugün Bursa önemli bir sanayi kenti ise bunun temellerinde Tolonlar'ın alın terlerinin olduğu kesin.

                          Yazarın 26.4.2009'da Bursa Hakimiyet gazetesinde yayımlanan yazısının bir bölümüdür 

Soğanlı'daki Tolon Fabrikası (1950-2017)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

"Babam mütevazi, hatırşinas, mehametli, cömert, yetenekli, açık sözlü ve dürüst biriydi. Vefat etmeden önce "kasadaki alacak senetlerimizi yakın, çocukların eline geçmesin. Paraları olsaydı öderlerdi" demiştir."      Kızı Abatun Tolon Efes

"Babam işleriyle uğraşmaktan ailesine çok zaman ayırmazdı. Tatile gittiğimiz zaman bile iş tatilden önce gelirdi. Yüzden fazla işçiyi istihdam etti ama hiçbir zaman patron gibi olmadı. Bir hatıram var, bir müşteri gelmişti, bana babamı sordu, ben de 'arkada çalışıyor' dedim. Müşteri de, 'ben onu işçi zannettim' diye cevap vermişti."           Kızı Barkın Tolon Aktuna

"Babamı yaşıtlarımla tanıştırdığım zaman arkadaşlarım bana farklı gözle baktılar, onlardaki itibarım güçlendi. Çok modern bir babaydı. Yatıya kızlı erkekli arkadaşlarımı eve getirebilirdim. Dikiş dikmeyi, valiz toplamayı bana babam öğretmiştir"          

                                                                         Kızı Behiye Cana Tolon 

"Kamil Tolon hem sanayici hem de siyasetçi olarak çok etkin görevler almıştır. Aynı anda hem iktidar partisi olan Adalet Partisi'nin il başkanı, hem Bursa Ticaret ve Sanayi Odası başkanı, hem il genel meclisi başkanlığını yapan tek kişidir".       

                                     Hüseyin Sungur (BTSO başkanı, Bursa milletvekili ve senatörü)

Kaynak: "Duayen Sanayici Kamil Tolon'un Yaşam Öyküsü", Güneş Özgün, İkinci Adam Yayınları, 2020