|
|
Kemal Erkman
Fatin Gökmen, Kemal Erkman
O. Necip Sipahioğlu, Yakup Elbek'ten oluşan Kandilli Rasathanesi ekibi, 19
Haziran 1936 tam Güneş tutulmasını Uludağ'da gözlemlemiştir. Tutulma
öncesinde, Nisan 1936'da Uludağ'da ön inceleme yapan Kemal Erkman'ın raporu
şöyle:
Rasathane Direktörlüğü'ne
19 Haziranda vaki olacak ve memleketimizin bir kısmından görülecek külli
küsufun [tam güneş tutulmasının] merkez hattı üzerinde rasathanece yapılacak
rasadat için nazarı itibare alınan Uludağ'daki vaz'iyeti aldığım talimat
dairesinde tetkik etmek maksadile 17 Nisan 1936 Cuma günü Mudanya yolu ile
Bursa'ya gittim. Orada Yüksek Kültür Bakanlığı'nın evvelce vaki olan iş'arı
üzerine Bursa ilbaylığının ve Kültür direktörlüğünün bu mes'ele hakkında
daha evvelden hazırlıklı bulunmasından bana lazım olan malumatı verebilecek
unsurlar ve vesait kolaylıkla temin edildi.
Burada Uludağ yolunun 28. kilometreden ilerisi karla kaplı bulunduğunu ve
otomobille ancak buraya kadar gelinebileceğini öğrendimse de intihab
edilecek tetkik mahallinin herhalde tayini zarureti karşısında kar üstünde
kayakla yürümek müşkülatını göze alarak otele kadar çıkmağa karar verdim.
Bursa C.H.P. ve
dağcılık kulübü başkanı Bay Saim'in bana takdim ettiği ve
dağ ahvalini gayet iyi bilen dağcı gençlerden Bay Nusretle beraber ve 28.
kilometreden sonra kulübün temin ettiği kayakları kullanarak 5 kilometre
ötedeki otele geldim. Şu vazifenin ifası sırasında şayanı teşekkür olan bir
istifadem de düşe kalka kayak kullanmasını öğrenmek olmuştur.
Otelin yakınında rasada müsait bir mahal bulunmadığından otelden şarka doğru
yedi kilometre daha giderek bilhassa Şark-Garp istikametinde şimale doğru
her tarafa hâkim ve denizden 2150 metre yüksek (Alaçam) sırtlarına çıktım.
Buranın, tamamı aradığımız bütün şartları haiz olduğunu ve bizimle beraber
daha birçok hey'etler gelse de hepsinin yerleşmesine ve tetkikatını
yapmasına müsait bir saha olduğunu memnuniyetle gördüm. Burada işim
bittikten sonra vakit müsait olduğundan dağdaki otelde gece kalmiya lüzum
görmeyerek Bursa'ya avdet ettim.
Dağ ahvalinin tedkiki için civar köylülerden alınacak malumatın pek müfit
olamayacağını anladım. Çünkü: tetkik sahası civarında ve dağın şimal sathı
mailinde bin metreden yukarı köy yoktur. Halbuki dağın bilhassa bulutla
kapanması (dağla meşgul olanlardan aldığım malumata göre) ekseriyetle 1500
metreden aşağı çöken bulutlarla (Stratüs ve alçak kümülüs bulutları olacak)
vaki olduğundan köylülerin uzaktan görerek verecekleri malumatta fazla bir
ehemmiyet tasavvur etmedim. Binanaleyh dağın etrafında ve rakımı 1500
metreden aşağı köylerden tetkikat yapmıya lüzum görmedim. Yalnız 1500 metre
yükseklikteki (Soğukpınar ehalisinden tetkik cihetini düşündümse de bu köy,
dağ cenup sathı mailinde bulunmasından bize lazım olan sahanın civarına ait
malumat veremeyeceklerini mülahaza ederek bundan da vazgeçtim.
Bu hususta dağ meteorolojisi hükümlerile bir tenakuz teşkil etmemesi ve
birçok cihetlerin uygun düşmesi itibarile de bilhassa şayanı itimat gördüğüm
ve bu gibi tabii ahvalin tetkiki ile de kendisini alakadar bulduğum Bursa
Kültür Bakanlığı'nın takdim ettiği ilk okul öğretmeni Bay Celal'den çok
istifade ettim. Kendisi son iki senenin tatil aylarını mütemadiyen dağda
geçirmiş ve bu suretle Haziran ayındaki bütün dağ tahavvülatını dikkatle
zaptetmiştir.. Ben tetkikimi bilhassa bunun verdiği malumata istinat
ettirdim. Esasen dağ kulübü reisi ve azalarının ve Uludağ Oteli müsteciri
Kadri ve sair otel daimi mukimlerinden aldığım malumat da Celal'in
ifadelerini tamamile tahkik ettiğini de gördüm......
Rasat mevkii Alaçam sırtı: Burası Bursa'ya 40 kilometrelik bir şose ile
bağlıdır... Bursa dağcılık kulübünün bana verdiği krokilerle Erkan-ı harbiye
mufassal haritasının terkibinden meydana getirdiğim ve tahmini 1/10 000
mikyasında bir harita raptediyorum. Bu haritada Bursa şehrinden itibaren
şosenin güzergâhı her kilometre başındaki işaretlerle kulübün imdat yerleri
görülmektedir. Haritadan anlaşılacağı veçhile Uludağ oteli de tepeye 7
kilometre mesafededir. Tepenin şoseden sonra üstü düz ve taşlıktır. Toprak
kısmı pek azdır. Bunun üstünde müteaddit hey'etlerin yer alabilmesine kafi
düz bir müsait saha vardır.
Su: Tepede su yoktur. En yakın 1 kilometre mesafede ve garp tarafında
bulunan balıklı dereden su alınabilir. İçme suyu otelin civarındaki
pınarlardan alınabilir. Bu suyun evsafı hakkında bir şey söylemeyi fazla
buluyorum.
Mahrukat: Doğupınar gibi civar köylerden kolaylıkla kömür ve odun tedarik
edilebilir. Mamafih, civarda kurumuş ince ve kalın odun da bulunabilir.
Nakliyat: Bursa’dan buraya kadar en kolay ve çabuk nakliyat kamyonla
yapılabilir. Şose buna tamamile müsaitttir. Bununla beraber kestirme dağ
yolundan gidip gelebilen hayvan sahipleri de nakliyat için çalıştırılabilir.
İskân: Uludağ oteli Bursa idare-i hususiyesine ait ise de bir müstecire
ihale edilmiştir. Bu otelde tam servisli 30 yatak vardır. Bundan başka
otelin banyo vesari sıhhi ve medeni ihtiyaçlara karşı tesisatı oldukça
iyidir. Burada bir kişiye tabldot yemekle beraber yarak için 330 kuruş
alınıyor ve bu normal tarifedir. Yarım kilometre mesafede ve şosenın yanında
yeni yaptırılmış oldukça muntazam dağcılık kulubüne ait kagir bir ev daha
vardır. Bunun tesisatında kaloriferden ziyade spor esas tutulduğundan fazla
bir şey yoksa da icabında bundan istifade etmek mümkündür. Mamafih bu
binalar rasat mahallinden 7 kilometre uzaktadır. Onun için geceleri mangal
yakmak ve iki kat çadır altında barınmak daha iyidir. Oturmak için kafi
miktarda çadır ve karyola Bursa Askeri ve Kültür müesseselerinden temin
edilebilir. Kültür direktörü, mekteplerin haziranın ilk haftasında tamamile
tatil etmemiş olmasına rağmen Kültür Bakanlığının tensibi ile mektep
vesaitinden yardım vaat etmiştir.
İnşa şeraiti: Kereste, kum, çimento vesaire her nevi malzeme Bursa'dan temin
edilmek şartıyla şosedan ve kamyonla rasat mahalline kadar nakledilir ve her
türlü inşaat yaptırılabilir. Yalnız eski bir yangından kalma kurumuş ağaç
gövdeleri gördüm, eğer bunlar çürük değil ise, direk mekamında istifade
edilebilir. Boyları 4-5 metreyi geçmek üzere 15-20 tane bulunabilir. Şu
itibarla ihtiyacımız olan 2,5 x 2,5 ebadındaki iyonizasyon ve elektrisite
atmosferik ve kozmik şua pavyonları ile 4x4 ebadında Mıknatıs ve fotoğrafla
Spekter pavyonları için hususi çadır yaptırmak ve günlerce ikamet ve
çalışmak ve geceleri yatmak için 6x4 ebadında pavyon için de en basit kutup
senesinde buzlu mıntıkalarda ilmi tetkikat yapan heyetlerin sığınakları
şeklinde yaptırmak esas itibariyle kabul edildikten sonra önümüzdeki zaman
zarfında çadırları ısmarlamak ve Mayıs 15'de Uludağ'da alet mesnetlerile bu
sonuncu pavyonun ihzarına başlamak sureti ile hazırlanmak mümkün olacak.
Aletler için yukarıda yazdığım çadırlarla çalışma pavyonu için 600 lira
kadar masrafın kafi geleceği tahmin edilmiştir.
Kaynak: http://serdarkusku.blogspot.com
|