MERHABA YEŞİL

Yeşil’e de deli gönül yeşil’e

Kara sevda katmer katmer açıla

Muhabbet bir ekin alıp yeşertmek

Yeşertmiyen ateş alev tutuşa

Yeşil’e de deli gönül sımsıcak

İçimde bir cünbüş koptu kopacak

Muhabbet bir ekin alıp yeşertmek

Bir yeşil kıyamet geldi gelecek.

Yeşil’e de deli gönül uçalım

Tepeden tırnağa çiçek açalım

Muhabbet bir ekin alıp yeşertmek

Yeşertmiyen yerden yardan geçelim

Yeşil’e deli gönül gözüne

Karışalım ak gürgenin hızına

Muhabbet bir ekin alıp yeşertmek

Canım kurban katibin sözüne

Yeşil’e de deli gönül hıncinen

Başıboş bedava bir sevincinen

Muhabbet bir ekin alıp yeşertmek

İster kağıt kalem, ister vincinen.

Yeşil’e de deli gönül tümümüz

Yeşil bizim dünya ahret düşümüz

Muhabbet bir ekin alıp yeşertmek

Yeşil tütün gibi tütsün canımız

Yeşil’e de deli gönül merhaba

Erikler, vişneler, dutlar merhaba

Muhabbet bir ekin alıp yeşertmek

Sahibsiz yoncalar, otlar merhaba

     Merhaba kekik! Merhaba karamuk! Merhaba kuzukulağı! Merhaba yemlik!.. Yeşillik mübarek olsun ebegümeci!.. Sen hep böyle fincan fincan mı çiçek açarsın avya ağacı? Merhaba nane molla, merhaba maydonoz, yahu bu boya kıtlığında bu kadar yeşili nereden buldunuz? Merhaba köprüler, dönemeçler, merhaba Kirazlıyayla! Merhaba Uludağ! Bu seninki kara değil yeşil sevda. Merhaba hasta kardeşler, size ne güzel bir senatoryum kurmuşlar. Marulun göbeğinde oturmuşsunuz, ama marulun göbeğini başkaları yiyor. Aldırmayın, marulun göbeği yeşil, marulun göbeği cömert, korkmayın kolay kolay tükenmez marulun göbeği, size de yeter, bize de, hasta kardeşler ama ne de olsa siz elinizi sıkı tutun, çabuk iyi olun çabuk. Sizin daha çabuk iyi olmanız için ne yapmalı? İlk önce o belalı yolu yapmalı. Aman Allah… O ne yoldur. Şehrin içinde sapasağlam insanlar kaymak gibi asfaltta kayarken hastalar her nefeste canlarından bir tutam feda eden hastalar, bu Allah’ın belası yoldan nasıl çıkar? Koca dağın başında ne güzel yapı kondurmuşsunuz. Ama gel gör ki yolunu unutmuşsunuz. Hani dalgın ustalardan biri kendine bir ev yapmış. Bitirmiş, dışarı çıkacak kapı açmasını unutmuş.

            Kirazlıyayla’ya giden yol, yol değil cehennem azabı. Sağlam bir insanı kör düğüm edene kadar karmakarışık eden bu yol hastalara ne etmez ki?

            Bizim anlayacağımız bu memleketin iki tek zoru var. Biri okul, öteki de yol. Bunlardan hangisini birinci plana alacaksak alalım. Önce birine, sonra ötekine sarılalım. Bize kalırsa evvela okul. Ama iyi yolu kötü yoldan ayıran okul. Sağlam yolun nasıl yapılacağını öğreten okul. Bütün kapıları sağlam yollara açılan okul. Yoksa akılsız başın yükünü ayaklar çeker. Önce baş, sonra ayaklar. Bizi okullara yollar yakalar.

            Al gözüm seyreyle Kirazlıyayla’yı. Kirazlıyayla’da hala kar vardı. Ama artık ilikleri gevşemiş bir kar. Kirazlıyayla’da o kadar az kaldık ki bir şey gördük dersem kulak asmayın. Ama Bursa’da, Bursa yollarında bir şeyler gördüm. Hepinizin görmenizi candan arzuladığım bir şey. Bursa’da, Bursa yollarında yeşili gördüm. Ben böylesine katmerli yeşil ömrümde görmedim. Bursa’nın yalnız sonbaharını görmüş, bayılmıştım. Baharını görür görmez ayıldım. Aklımı başıma devşirdim. Ben böyle belalı bir bahar, böyle bitip tükenmek bilmeyen, açıldıkça açılan, uzadıkça uzayan bir bahar İstanbul’da görmedim. Avrupa’nın yarısından çoğunu dolaştım, görmedim.

            Hem öyle dağ başında, şehrin yedi kat ötesinde değil, Bursa’nın içinde, göbeğinde. Şehrin ortasındaki köprünün parmaklıklarına dayanıp dağlara doğru bir baktık.

            Bahar alabildiğine kat kat katmer katmer uzanıp gidiyor, bir türlü tükenme bilmemiş o. Bursalıların güzel bir adetleri var. Yanılmıyorsam çoğu her yıl evlerini bir defa tertemiz boyuyorlar. Bir mavileri var, dünyanın hiçbir yerinde yeşile bu kadar yaraşan bir mavi bulunamaz. Toprak boyalarla, en ucuzundan bir mavi. Bursa’nın meşhur Yeşil’i, adını maviye kaçan çiniden almış. Fakir fukara öylesine çini rengini nereden bulsun. Dayanmışlar toprak mavisine, ellerine sağlık ne iyi etmişler.

            Bilerek, bilmeyerek gökyüzünü yere indirmişler, gökyüzü canım, hani şu bildiğimiz, çok uzaklardaki el değmez akıl ermez gökyüzü var ya, o işte. Tahtından inmiş, Bursa sokaklarında o ev senin, bu ev benim dolaşır. Mahalle kedileri kadar alçakgönüllü, Bursa’nın ufak tefek taşları kadar yerli. Haşmetlü gökyüzü hazretlerinin böyle sokak aralarında köşe kapmaca oynadığını bir de Denizli’de görüp şaşırmıştım.

            Bugün resim dünyasından nasip almış mimarlar, yalnız biçimlerin değil, renklerin de tadını çıkaran mimarlar, yaptıkları yapıların dışlarını da içleri gibi türlü çeşit renklerle donatıyorlar. İçleri cennet gibi donanmış ama, dünyaya bilhassa duvarları somurtmuş kapkara yapılardan öylesine usanmışız ki, bir tutam mavi, iki mısır tanesi kadar turuncu insanın yüzünü güldürüyor.

            İkide bir klasik güzelden anlamaz diye iftiraya uğrayan milletimiz, Bursa yeşiline en uygun maviyi kondururken yüksek mimarlarımız renge hiç yüz vermiyor. Umacıdan korkar gibi renkten korkuyorlar. Yaptıkları yapıların dış duvarlarından vazgeçtik, içlerinde olsun renge bir karış yer ayırmamakta hala direniyorlar. Mimarlarımızın yüzde doksanı bir yapının alnının ortasına bir tutam renk sürmeyi başlı başına bir rezalet saymakta inat ediyorlar. Neden? Neden olacak, renk dünyasından zerre kadar haberleri yok da ondan. Ey genç mimarlar! Bütün ümidimiz size bağlıdır. Siz de ağabeyleriniz gibi renk otobüsünü kaçırırsanız yapılarınızın içleri de dışları gibi Allah’a emanet!...

            Bursa’da topu topu iki gece kaldık. Çok büyük bir talihsizlik yüzünden 23 Nisan şenliklerini kaçırdık. Sonra yollarda bu şenlik kırıntılarına rastladık. Yerli urbalar ile geçide katılan ilkokul çocukları! İnsanın aklını durduracak kadar güzel giyinmişlerdi.

            Bursa’yı bundan on yıl önce bir sonbaharda görmüş, bir ay, günde en aşağı on iki saat çalışmak şartıyla resim yapmıştım. Bu sefer paletsiz, fırçasız gittim. Şuradan şöyle, buradan böyle bir resim çıkar gözü ile bakmadım. Tam manasıyla bir turist gibi gezdim. Tekrar ediyorum, ben böylesine azgın bir bahar ömrümde görmedim.

            Adana dolaylarında dolaşan bir arkadaş anlatmıştı. Bir kahveye yolu düşmüş, kahvede oturanların hepsi katıla katıla gülüyorlarmış. Ahbap şaşırmış, sebebini sormuş, cevap olarak ona bir tutam yeşil ot vermişler:

            -Çiğne!

            Dostumuz çiğnemeğe başlamış yeşil otu. Arkasından:

            -Peki ne olacak bu işin sonu?

            Diye başlamaz mı gülmeğe, bir gülme de o tutturmuş. Bir gülme ki ne başı var, ne sonu. Meğer bütün keramet bu yeşil otta imiş. Bu otun marifeti insanları güldürmekmiş. Ot bu! Kimi öldürür, kimi güldürür.

            Bursa yeşilinin de böyle bir kerameti var. Bu yeşili kana kana sineye çektiniz mi güldürmüyor ama daha beter. İnsana bir aşık olma arzusudur musallat oluyor. Neye mi? Her şeye, herkese, uçan kuşa, eşe dosta. Buna göre gereken tedbirler alına.

                           Fazıl Yenisey'in hazırladığı Edebiyatımızda Bursa adlı eserden

---------------------------------------------------------------------------------------

    Karadayı'ya Mektup  

      Sene 1946, mevsim yazdı. Bursa'nın yeşili bazen mavi, bazen mordu ama minareler bembeyazdı. Çarşıda şeftaliler yumruk yumruk kabarıyor, karpuzlar ateş alev yanıyor, erikler en açık yeşilden en koyu mora dayanıyor, insanın yalnız eline yüzüne değil adımlarına, içine bir meyve balıdır bulaşıyordu. O eyyam (mevsim) hükümetin ressamlar için tertiplediği yurt gezilerine katılmıştık. Bir ay kadar Bursa'nın her yanında resim yaptık, sonunda han avlularına dadandık. Bir de gördük ki bizi Bursa'da saran ne han, ne hamam, ne dükkan: bizi mıknatıs gibi boyuna kendine çeken hep o rengârenk köylüler... Bursa hanlarında rastladığım köylü çeşidini Anadolu'nun hiçbir tarafında böyle toplu bir halde görmek nasip olmamıştı.

   Anadolu kültürüne ait her şeyi resimlerine aktarmaları için 1938-43 yılları arasında 48 ressam, "Yurt Gezileri" adı altında ülkenin farklı yerlerine gönderilmişti. Bedri Rahmi'nin eşi Eren hanım bu gezide bir Bursa hanını resmetmiş. (A.H. Tanpınar'ın Eren Eyüboğlu'nun Bursa resimleri hakkında görüşleri burada)

    Bunların arasında dünyanın en gürbüz, en sevimli, en cana yakın insanlarını, yanı başlarında da insanın yüreğini söken iflaz olmas hastaları, yaralıları, sıtmalıları gördüm. Bizim memleketimiz ne bazı zifiri karanlık yüreklilerin  ileri sürdükleri gibi sadece zindan, ne de yürek yerine krizantem takılmış alacakaranlık kafalıların uydurukları gibi safi gülistandı. Biz memleketimizin her yanında zindanla gülistanı koyun koyuna, bir çekirdekte, bir salkımda, bir çalıda, bir çırpıda gördük.

    Bursa hanlarındaki köylü akını bir köyden değil, çeşitli köylerden geliyordu. Zamanın valisine en renkli yerli kıyafetleri nerede bulabileceğimizi danıştık. Bize Orhaneli kazasına gitmemizi tavsiye etti. Hikayesini ancak Orhan Kemal'in kaleme alabileceği müthiş bir otobüs yolculuğundan sonra Orhaneli'ne vardık. Oradan da bizi Çöreler köyüne gönderdiler. Bir şeker bayramının ikinci günüydü, Çöreler köyü muhtarına misafir olduk. Yollarda akılları durduracak kadar güzel elbiseler giymiş genç kızlar bizleri görür görmez çil yavrusu gibi dağıldılar. Biz de ancak bazı delikanlılardan ve küçük çocuklardan krokiler çizebildik. Çocuklar arasında günde üç çeşit elbise giyenler vardı, bu bolluğun sebebini öğrendik; gayet kolay, aralarında birkaç saat için değiştiriyorlar, herkesin gönlü oluyor.

              Toplu Eserleri - Yazılar 1952-53  Sabır ile Koruk, İş Bankası Kültür Yayınları, 1. bs, s.2-3

--------------------------------------------------------------------------------------------------

      Delifişek adlı kitabından

 Bedri Rahmi'nin Bursa'da bir han avlusunda rastladığı, boyamadaki hızıha hayran olduğu araba boyayıcısı belki de zanaatını Galle Han'da sürdürmüş olan Numan Ballıca idi.(aşağıda)

Numan Ballıca'nın yanında çıraklık yaptıktan sonra bu zanaatın ustalarından biri olan Enver Ertaban hakkında bir yazı için tıklayın.