| Bursa'da Kırsal Mimari |
 Bursa'nın MimarisiBursa ve KentleşmeBursa'nın Endüstri Mirası
|
Gemlik/ Umurbey/ Çırganlar Evi Burcu İvedi Köksal Özet Umurbey, tarih öncesinden günümüze kadar birçok medeniyete ev sahipliği yapmış bir bölgede bulunmaktadır. Bursa’nın Gemlik İlçesi’ne bağlıdır. Yerleşme, 1952 yılında belediye olmuş, Kasım 2012’de kabul edilen 6360 sayılı kanun ile mahalle statüsüne geçmiştir. Bu metin içinde değerlendirilecek olan Çırganlar Evi, yerleşmede bulunan tescilli sivil mimarlık örneği yapılardan biridir. Yapı, farklı dönemlerde bir araya gelen birden fazla yapıdan oluşması, nitelikli yapı elemanları, mimari detayları ve tarihi sürekliliği ile ön plana çıkar. Harap ve bakımsız durumda, kaderine terk edilmiş durumda olan bu kültür varlığına ilişkin 1999-2002 yılları arasında kapsamlı bir belgeleme çalışması yapılmıştır. Yerleşmedeki ve çevre yerleşmelerdeki sivil mimarlık örnekleri incelenmiş, görsel malzeme derlenmiştir. Ayrıca bölgenin geçmişteki geçim kaynağı olan ipekböcekçiliği ve günümüzdeki geçim kaynağı zeytincilik ile ilgili araştırma yapılmış, bu iki iş kolunun sivil mimariye ve yerleşme dokusuna olan etkileri saptanmıştır. Kuruluşu 15. yüzyılın başına dayanır. Geçiminin büyük kısmını zeytincilikten sağlayan yerleşme, genel olarak tarıma dayalı bir ekonomiye sahiptir. Yerleşmedeki yapılar bitişik nizamda olup, ahşap karkas, kerpiç ya da tuğla dolgu tekniği ile inşa edilmiştir. 1990 yılında tescillenen Çırganlar Evi, 18. yüzyıl sonu ile 19. yüzyıl sonu arasında farklı dönemlerde inşa edilmiş, avlu etrafında toplanmış bir yapı grubundan oluşur. Yerleşmede bir benzeri bulunmayan bu yapı kaybedilmemesi gereken bir değer olarak detaylı şekilde belgelenmiştir. ---Tam Metin Kaynak: İVEDİ KÖKSAL, B. (2025). Bursa / Gemlik / Umurbey / Kırsal Mimarlık Örneği: Çırganlar Evi. İçinde Güler, K. & Arslan Çinko, M. (Eds.) Türkiye’nin Kırsal Mimarlık Atlası. TMMOB Mimarlar Odası. e-ISBN: 978-625-92904-6-1. Cilt no. 7, Sayfa no. 47–57 İznik /Dereköy YAPILI ÇEVRE VE GELENEKSEL KONUT MİMARİSİNİN İNCELENMESİ Sude ERKMEN, Yonca ERKAN, Zeynep TANRIVERDİ Özet Kırsal alanların belgelenmesine dair yapılan çalışmaların azlığı, kırsal mirasın yitirilmesine neden olmaktadır. Geleneksel dokusunu büyük ölçüde koruyabilmiş ve tarihsel derinliği Helenistik döneme dayanan Dereköy kırsal yerleşiminin fiziksel gelişiminin incelenmesi, İznik kırsal mirasının belgelenmesine ve korunmasına önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışma kapsamında Dereköy'ün tarihsel, coğrafi, sosyodemografik, ekonomik özellikleri incelenmiş ve kırsal yerleşimin yapılı çevresini tanımlamaya yönelik araştırma ve belgeleme çalışmaları yapılmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda Dereköy’ün kırsal mimari envanteri oluşturulmuştur. Saha çalışmalarında ve elde edilen verilerin işlenmesinde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) veri tabanı olan ArcGIS Pro kullanılmıştır. Oluşturulan veri tabanı kullanılarak tümden gelim yöntemi ile kırsal yerleşimin mekânsal analizleri üretilmiştir. Kırsal alanların korunması ve kırsal hayatın devamlılığının sağlanabilmesi amacıyla yerleşimin koruma sorunları belirlenmiştir. Dereköy'ün geleneksel mimari dokusunun korunması için yapılan bu çalışmanın, kırsal mimari mirasın gelecek nesillere aktarılmasına yardımcı olması umulmaktadır. ---Tam Metin Kaynak: ERKMEN, S., ERKAN, Y., TANRIVERDİ, Z. (2025). Bursa / İznik / Dereköy / Yapılı Çevre ve Geleneksel Konut Mimarisinin İncelenmesi. İçinde Güler, K. & Arslan Çinko, M. (Eds.) Türkiye’nin Kırsal Mimarlık Atlası. TMMOB Mimarlar Odası. e-ISBN: 978-625-92904-6-1. Cilt no. 7, Sayfa no. 59–70 İznik / Hisardere Köyü / Levent Şahin Evi Münire Rumeysa ÇAKAN, Alidost ERTUĞRUL Özet Bu çalışma, Bursa ili İznik ilçesine bağlı Hisardere Köyü’nde yer alan geleneksel bir kırsal yapının belgelenmesine yöneliktir. 930 Ada, 300 Parselde yer alan yapı, yerleşimdeki toplam iki tescilli sivil mimarlık örneğinden birisidir. Dört katlı inşa edilen yapı, alt katında taş, üst katlarında ise ahşap çatkı arası taş dolgu tekniğiyle bulunduğu yörede benzersiz özellik taşımaktadır. Karadeniz’den gelen göç ile yerel bilgi ve ustalığın taşımasının örneği olan bu yapı, simetrik cephe düzeni, çıkmalı ve cihannümalı yapısıyla İznik kırsalında dikkat çekmektedir. Yerinde tespitler, yapının ilk sahiplerinin nesilleri tarafından kullanımının zemin kat ve birinci katlarda sürdürüldüğünü göstermiştir. Yapının özgün durumu büyük ölçüde korunmaktadır. Belgeleme çalışmaları, yapının mimari özelliklerini, malzeme kullanım ve korunma durumunu ortaya koyarak geleneksel ustalığın teknik ve estetik özelliklerine dikkat çekmektedir.---Tam Metin Kaynak: ÇAKAN, M., ERTUĞRUL, A. (2025). Bursa / İznik / Hisardere Köyü / Kırsal Mimarlık Örneği: Levent Şahin Evi. İçinde Güler, K. & Arslan Çinko, M. (Eds.) Türkiye’nin Kırsal Mimarlık Atlası. TMMOB Mimarlar Odası. e-ISBN: 978-625-92904-6-1. Cilt no. 7, Sayfa no. 71–76 İznik / Hisardere Köyü KIRSAL SİT ALANI VE GELENEKSEL KONUT MİMARİSİNİN İNCELENMESİ Münire Rumeysa ÇAKAN, Alidost ERTUĞRUL Özet Bu çalışma, Bursa’nın İznik ilçesine bağlı Hisardere Köyü’nün kırsal mimari dokusunu ve korunması gereken geleneksel konutlarını incelemektedir. Hisardere, eğimli bir topoğrafya üzerinde konumlanan, taş temel üzerine inşa edilmiş, ahşap çatkılı, kerpiç dolgulu ve çoğunlukla kırma çatılı yapılarla karakterize edilen, özgün bir kırsal yerleşimdir. Bu geleneksel yapılar, yalın formları ve doğal malzeme kullanımlarıyla bölgenin iklimi ve coğrafi koşullarıyla uyumlu bir mimari üretim anlayışını yansıtmaktadır. Yerleşim dokusu, konut, avlu ve ahır gibi mekânsal birimlerin birbirine eklemlenerek üretim ve gündelik yaşamın iç içe geçtiği bir örgütlenme sergilemektedir. Sokak dokusu organik bir şekilde biçimlenmiş; yapıların araziye uyumu ve sokak ile geçirgen ilişkileri geleneksel kırsal planlama anlayışını görünür kılmaktadır. Köy yerleşiminin herhangi bir sit korumasına tabii değildir, iki adet tescilli sivil mimarlık örneği bulunmaktadır. Mahalle idari sınırı içinde fakat yerleşim dışında bazilika ve nekropol barındıran I. Derece Arkeolojik Sit Alanı bulunmaktadır. Ayrıca köydeki bazı yapılarda devşirme mimari elemanlara (sütun tamburları, mermer bloklar vb.) rastlanmaktadır. Bu bulgular İznik’in çok katmanlı kırsal yerleşim yapısına katkı sağlaması yanında, tarihsel sürekliliği olan bir yerleşim alanı olduğunu da ortaya koymaktadır. Bu çalışma kapsamında, yerleşimin mevcut fiziksel durumunun belgelenmesi, geleneksel konutların planlama ve cephe özelliklerinin değerlendirilmesi, yapı sistemlerinin çözümlenmesi ve günümüzde karşı karşıya kalınan koruma sorunları ile değerlendirmeler sunulmuştur. ---Tam Metin Kaynak: ÇAKAN, M., ERTUĞRUL, A. (2025). Bursa / İznik / Hisardere Köyü / Kırsal Sit Alanı ve Geleneksel Konut Mimarisinin İncelenmesi. İçinde Güler, K. & Arslan Çinko, M. (Eds.) Türkiye’nin Kırsal Mimarlık Atlası. TMMOB Mimarlar Odası. e-ISBN: 978-625-92904-6-1. Cilt no. 7, Sayfa no. 77–82 İznik / İnikli Köyü KIRSAL MİRASI VE YÖRESEL KONUT MİMARİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ İbrahim YILMAZ, Ozan Onur YILMAZ Özet Bursa ilinin İznik ilçesine bağlı İnikli, Osmanlı döneminde de yaşayan kırsal bir köy yerleşimidir. Özgün doku içinde, 19. yy Osmanlı döneminden günümüze az sayıda ulaşmış olanların dışında kalan evler çoğunlukla1940’lı yıllarda üretilmiştir. Yöresel kimliğe sahip bu evler; plan şemaları, cephe özellikleri, yerel malzeme kullanımı ve yapım teknikleri yönünden 19. yy Osmanlı dönemi kırsal konut geleneğinin devamı niteliğindedir. İnikli, kullanıcısının yerel yapı ustalarına inşa ettirdiği evlerden oluşan yöresel konut mimarisi ve özgün yerleşim dokusuyla günümüze kadar gelebilmiş ender kırsal yörelerden biridir. İnikli’de yöresel konut mimarisinin korunması ve içinde yer aldığı kültüre özgü kimlik değerlerinin sürdürülebilmesi açısından doku içinde yer alan evlerin mimari özellikleriyle birlikte korunma sorunlarının da belirlenmesi önem taşımaktadır. Araştırma, kendine özgü kırsal mimari kimliğe sahip İnikli köyünde, terk ve bakımsızlık gibi nedenlerden dolayı yok olma tehlikesi yaşayan yöresel evlerin korunması, yaşatılması ve özgün özellikleriyle geleceğe aktarılmasına katkı sağlamayı amaçlamaktadır.---Tam Metin Kaynak: YILMAZ, İ., YILMAZ, O. (2025). Bursa / İznik / İnikli Köyü / Kırsal Mirası ve Yöresel Konut Mimarisinin Değerlendirilmesi. İçinde Güler, K. & Arslan Çinko, M. (Eds.) Türkiye’nin Kırsal Mimarlık Atlası. TMMOB Mimarlar Odası. e-ISBN: 978-625-92904-6-1. Cilt no. 7, Sayfa no. 83–93 İznik / Müşküle Köyü KIRSAL SİT ALANI VE GELENEKSEL KONUT MİMARİSİNİN İNCELENMESİ Damla PİLEVNE ULU, Yonca ERKAN Özet İznik Gölü’nün güney kıyısında yer alan Müşküle Köyü, Roma, Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine uzanan uzun süreli iskân geçmişiyle dikkat çeken, çok katmanlı bir kırsal yerleşimdir. Köy, arkeolojik kalıntılar, geleneksel sivil mimarlık örnekleri, coğrafi işaretli tarım ürünleri ve somut olmayan kültürel miras ögeleriyle zengin bir miras alanı sunar. Bu çalışma, Müşküle’nin yerleşim dokusu ile geleneksel konutlarının mimari özelliklerini belgelemekte; yapı-parsel ilişkisi, yapım tekniği, plan tipolojisi gibi unsurları incelemektedir. Ayrıca, yerel halkla yapılan mülakatlar aracılığıyla yapıların kullanım durumu, koruma sorunları ve toplumsal bellek içindeki yeri değerlendirilmiştir. Bulgular, köydeki geleneksel yapıların büyük ölçüde kullanımda olduğunu, ancak ekonomik zorluklar ve bilgi eksikliği nedeniyle özgünlük kaybı yaşandığını göstermektedir. Müşküle’nin mimari, tarımsal ve kültürel mirası, bütüncül, katılımcı ve çok aktörlü bir koruma yaklaşımıyla ele alınmalı; yerel üretim biçimleri ve toplumsal hafıza da bu sürece entegre edilmelidir. ---Tam Metin Kaynak: PİLEVNE ULU, D., ERKAN, Y. (2025). Bursa / İznik / Müşküle Köyü / Kırsal Sit Alanı ve Geleneksel Konut Mimarisinin İncelenmesi. İçinde Güler, K. & Arslan Çinko, M. (Eds.) Türkiye’nin Kırsal Mimarlık Atlası. TMMOB Mimarlar Odası. e-ISBN: 978-625-92904-6-1. Cilt no. 7, Sayfa no. 95–104. Nilüfer / Yaylacık Köyü MÜBADELENİN SESSİZ TANIĞI: 7237/3 ADA PARSELDEKİ EV Serkan TAŞ Özet Bu çalışma, Bursa ili Nilüfer ilçesine bağlı Yaylacık Mahallesi’nde, H21c09d1a pafta, 7237 ada, 3 parselde konumlanan bir sivil mimarlık örneğini incelemektedir. Yapı; müştemilat, samanlık, kümes ve geleneksel bir toprak fırın gibi tamamlayıcı birimlerle birlikte bütüncül bir kırsal yaşam kompleksini yansıtmaktadır. İncelenen yapının araştırma konusu olarak seçilmesinin başlıca nedenleri; Yaylacık yerleşiminin tarihsel katmanlarında önemli bir yer tutması, mimari özellikleriyle özgün yerel üretim biçimlerini yansıtması zaman içinde özgünlüğünü koruyarak günümüze ulaşmış olması ve kültür varlığı olarak henüz tescil kaydının oluşturulmamış olmasıdır. Ayrıca konut, yalnızca fiziksel yapısıyla değil; aynı zamanda taşıdığı kültürel bellek ve demografik dönüşümlerle de dikkat çekicidir. Yaylacık Mahallesi’nin eski bir Rum köyü olması, incelenen yapının mübadele sonrası Türk bir aileye tahsis edilmesiyle birlikte, bu evin yalnızca bir barınma mekânı değil, aynı zamanda tarihsel bir geçiş mekânı olarak da değerlendirilmesini mümkün kılmaktadır. Bu bağlamda, mimari ve sosyokültürel katmanlarıyla bir dönemin sessiz tanığıdır. ---Tam Metin Kaynak: AŞ, S. (2025). Bursa / Nilüfer / Yaylacık Köyü / Mübadelenin Sessiz Tanığı: 7237/3 Ada Parseldeki Ev. İçinde Güler, K. & Arslan Çinko, M. (Eds.) Türkiye’nin Kırsal Mimarlık Atlası. TMMOB Mimarlar Odası. e-ISBN: 978-625-92904-6-1. Cilt no. 7, Sayfa no. 105–116 ORHANELİ / DELİBALLILAR KÖYÜ KIRSAL SİT ALANI VE GELENEKSEL KONUT MİMARİSİNİN İNCELENMESİ Zahide Sena GÜNEŞ KAYA Özet Batı Anadolu kırsal mimarlığının bir parçası olan Deliballılar Köyü, Bursa’nın Dağ Yöresi ilçelerinden Orhaneli’nin sit alanı kabul edilerek tescillenmiş tek köyüdür. Deliballılar Köyü güneye bakan bir yamaca oturmakta, yamacın altındaki ovayı Orhaneli’nin en büyük akarsuyu olan Kocasu (Rhyndakos) sınırlamaktadır. Tarım alanlarının ve ormanın çevrelediği yerleşimde konutlar, organik biçimlenen sokakların üzerinde ve bahçeler içinde sıralanmıştır. Yaşamın geçtiği üst katlarda kapalı sofalı plan tipolojileri uygulanmış, zemin katlar sıklıkla depolama ve ahır olarak kullanılmıştır. İki katlı, kırma çatılı ve kiremit örtülü geleneksel konutların oluşturduğu köy dokusunda, kırsal hayatın gerektirdiği farklı işlevleri yüklenen yapılar çeşitlilik oluşturmaktadır. 2009 yılında sit alanı olarak tescillenmesi ve 2012 yılındaki 6360 sayılı kanun ile mahalleye dönüşmesi yerleşimin özgünlüğünün korunmasını zorlaştırmış; azalan nüfus sorunu, tescille birlikte yapıların bozulmasını hızlandırmış, köyün kırsal ve geleneksel kimliği yok olmaya başlamıştır. Köyün geleneksel verilerinin varlığını sürdürmesi için koruma olasılıklarının yasal, sosyal ve ekonomik bağlamda tartışılmasıyla bütünleşik korumanın sağlanması mümkündür. ---Tam Metin Kaynak: GÜNEŞ KAYA, Z. (2025). Bursa / Orhaneli / Deliballılar Köyü / Kırsal Sit Alanı ve Geleneksel Konut Mimarisinin İncelenmesi. İçinde Güler, K. & Arslan Çinko, M. (Eds.) Türkiye’nin Kırsal Mimarlık Atlası. TMMOB Mimarlar Odası. e-ISBN: 978-625-92904-6-1. Cilt no. 7, Sayfa no. 117–126 |