Bursa ve İtalyanlar
|
|
Prof. Dr. İ. Hakan Mert
Bugün Bursa ve çevresinin antik döneme ilişkin tarihi, çok eski devirlerden
bu yana Alman uzmanlar araştırdı, yazdı. Bursa'nın Roma ve Bizans dönemine
ait en geniş araştırmayı, bir Alman olan Thomas Corsten yapmıştı. Corsten,
Bursa, Mudanya ve Gemlik'e ait yazıtları yayınlayarak tüm bölgeye ilişkin en
ayrıntılı çalışmayı yapan kişi oldu. Mysia bölgesinde ise yine bir Alman
olan Elmar Schwertheim Hadrianoi (Orhaneli) kenti yazıtlarını yayınlamıştı.
Clemens Emin Bosch (1899-1955) de bölgemizin antik tarihi konusunda
çalışmalar yaptı.
Bursa'yı araştıran uzmanlar, uzun
süre Bursa'da araştırmalar yaptı. Örneğin 1898 yılı Eylül ayında Almanya
Muhasebe Divanı üyesi Robert Simon, 1905 yılı Haziran ayında ise Almanya
uyruklu Kont (Şevaniç) Bursa'ya gelmiş. Almanyalı Kont Şevaniç'in Bursa,
Konya, İzmir ve Ankara vilayetleri fenni incelemelerde bulundu. Yine aynı
yıl Bursa'daki dini anıtları incelemek üzere Almanyalı mühendis Wilde
Bursa'ya geldi. Wilde, Bursa anıtları üzerine bir doktora tezi yapmıştı.
Müze müdürü Profesör Mösyö Gorelt (Goraltik) de, Osmanlı mimarlık sanatı
üzerine bir eser yazmak için Bursa'da incelemelerde bulundu. Bu ekip içinde
Almanyalı mühendislerle birlikte fotoğrafçılar da bulunuyordu.
1902 yılına Berlin Kral Müzesi Müdürü Todorinkan de Bursa'da incelemelerde
bulundu. 1907 yılı Mayıs ayında ünlü Almanya Profesör Hiberhet'ın oğlu
Altemor Robenson, 1911 yılı Eylül ayında da Alman uyruklu Mösyö Foreman,
Bursa ve İzmit'teki anıtsal eserlerin fotoğraflarını çekmek üzere Bursa'ya
gelmişti. 13 Mart 1912 tarihli bir arşiv belgesine göre de, İstanbul, Bursa
ve Selanik'teki manzara, cami ve eski eserlerin fotoğraflarının çekimi için,
Almanya uyruklu Martin God Kaynheyt ile Alman Güzel Sanatlar Profesörü
Reyhart de Living Bursa'yı ziyaret etti.
8 Haziran
1913 tarihli bir arşiv belgesine göre Almanya uyruklu fen mimari uzmanı
Mösyö Karl Kalinkhart Bursa ile Anadolu çeşitli yerlerinde bulunan eski
eserler hakkında araştırmalar yapmak ve fotoğraflarını çekmek üzere izin
istemişti.
Bursa bölgesine ilişkin akademik
araştırmalarda Alman-Avusturya ekolü bugün bile etkisini göstermektedir.
Bursa'nın antik döneme ilişkin ilk çalışmaları Gustav Mendel, 20. yüzyılın
hemen başında yapmıştı. Bursa Müzesi'ne ait katalogu Mendel, 1908 yılında
hazırlayıp yayınlamıştı. O tarihten bu yana da ne yazık ki yeni bir katalog
hazırlanamadı. Alman-Avusturya ekoluna mensup çok sayıda araştırmacı, Bursa
ve çevresiyle ilgili araştırmalar yapmıştır. Bunlardan bazıları şunladır:
Arthaber, Gustav von "Die Trais von Bithynien"
(Anatolien) Beitrege Östrerr, Uns und Orients 278, s. 85-206) 1914
Bernard, K.A. Kaplıca Risalesi İst. 1265; (Türkçesi (R. R. Yücer) İst.
(1943)
Bittel, K. "das Alamannia-Relief in Nicaea (Bithyniae)"
Festschrift füg Peter Geossler (Stuttgart 1954) s. 11-22
Buchwald, H.
"The Church of the Archangels in Sige near Mudanya" Wien-Köln-Graz 1969.
Bursian, Conrad "Ueber ein Griechisches Relief aus Prusa" Berichte über die
Verhandlungen der sachsishen Gesellschaft der Wissenschaften 25, (1873) s.
1-6
Cremer, M. Hellenistisch-römische Grabstelen im nordwestlichen
Kleinasien, II. Bithynien (1992).
-Hellenistisch-römische Grabstelen im
nordwestlichen Kleinasien, I.Mysien (1991).
Dörner, F.K. Ausser
Bithynische İnchriften İm Museum von Bursa Und Neu Funde aus Eskişehir, Band
XXXII. 1940;
-"Inschriften und Denkmaeler aus Bithynien" İstanbul
Forschungen 14, Berlin 1941;
-"Ausser Bithynische in Muzeum von Brusa
und Neve Funda aus Eskişehir" 1940, s. 35;
-Bericht über eine Reise in
Bithynien, Wien 1952
Endriss, Wilhelm. Quer Duruch die Bithynischen
Halbinsel (Peterm, Mitt. LVI.2, s. 177-181, 236-240) Gotha 1910, J.P.
Fabricius, Ernst (1857-1942) Archaologische Untersuchungen im Westlichen
Kleinasien 1. Lydien, Mysien und Troas, SBBerl. 1894, s. 899 vd.
Fitzner,
von Rudlof Forschungen auf der Bithynicshen Halbinsel, Rostock 1904
-Forschungen auf der Bithynicshen Halbinsel, Rostock 1904;
-Karte des
Bosporus und der Bithynischen Halbinsel (Boğaziçi ve Bitinya'nın
1:150.000'lik haritası)
Führer, R. Zu einem grabepigramm aus der Gegend
von Nikaia, Epigraphika Anatolica V, (1985) s. 36
Grisebach, Agust
Heinrich Rudolf (1814-1879) Reise durch Rumelien und nach Brussa im Jahre
1839, 2 vols. (Göttingen, 184l); Spicilegium florae Rumelicae et Bithynicae,
2 vols. (Brunswick, 1843–l844);
Guide Brousse, 1903
Greiscbach, August
(1814-1879) Reise durch Rumelien u. nach Brussa im Jahr 1839 (Göttingen,
1841, 2 kötet), s. 66 vd
Cornelius Gurlitt (1850–1938) "Die islamischen
Bauten von. Iznik," Orient. Archiv, 3 (1912-13), 59
Haeckel, Ernst
(1834-1919) Brussa und der Asiatische Olymp, Berlin 1875
Halfmann, H.-
Elmar Schwertheim (1943-), Paphlogonia ve Bithynia’dan Yeni Yazıtlar,
Epigraphika Anatolica, H.8 (1986) s. 129-132
Hasluck, Frederick William
(1878-1920) "Bithynica" (1906) A.B.S.A. 13, s. 285-308;
-Cyzicus. Being
some account of the History and Antiquities of That City, and the Towns of
Apollonia ad Rhyndacum, Miletopolis.., Cambridge 1910
Hirschfeld, Gustav
(1847-1895) İnschriften aus dem Norden Kleinasiens, Besonders aus Bithynien
und Paphlagonien, Sitzungberischte der Preussischen Akademie der
Wissenschaftten zu Berlin Philos.-hist. Classe (SBBerl) 1888, II, s. 863-892
Hommolle, Th. Note Sommaire sur une İnschription de Brousse. CRAcadlnser
1921, s. 269-173
Keil, J. Eine İnschrift aus Bithynien Oejh. 21-22,
1922-1924, Beibl, s. 261-270
Kessler, P. Zum geologischen Aufbau der
Bithynischen Halbinsel Centralbl. F. Min. Geol.-Pal) 1909 (Jeoloji)
Kiepert, R. Die Lage der Bithynischen Stadt Daskylion und des
Daskylitis-Sees, Klio 5, 1905, s. 241-243
Körte, A. Kleinasiatische
Studien V. İnschriften aus Bithynien, AM. 24, 1899, s. 398-450
Merkelbach, R. Reinhold Nikaia in der römischen Kaiserzeit, Westdeutscher
Verlag 1987
Sencer Şahin, Reinhold Merkelbach Katalog der antiken
Inschriften des Museums von Iznik (Nikaia) Habelt 1987
Miller; W. The
Empire of Nicaea, and the recovery of Constantinople, Cambridge Medieval
History IV (1923) s. 478-516;
Mordtmann, Andreas David İnschriften aus
Bithynien, Bayerische Akamedie der Wissenschaften. Sitzungsberichte der
philos,?hist. Klasse, Münhen. (SBMünch) 1863, I, s. 205-241;
Mordtmann,
J.H?. Prusa Byzantinisch-neugriechische Jahrbücher, Berlin (BNJb) 4, 1923,
s. 339-340
-Bursa'nın Bazı Eski Kitabelirine Dair, KSyll. 9, 1875.
Parartema.
Philippson, Alfered Reisen und Forschungen im Westlichen
Kleinasien. III. Das Östliche Mysien und die Benachbarten Teile von Phrygien
und Bithynien, PM. Erg. Heft 177 (Gotha 1010-1913) s. 69 vd.
Rückert, K.
Th. Ein Ausflug von Constantinopel nach Nicaa Blatter 1885
Sawicki, L.
Eine Reise nach Konstantinopel, Nicaea und Trapezunt (Repertorium für
Kunstuissenschaft 49, 1928, s. 51-75
Schmit, Th. "Die Koimesis- Kirche
von Nicaia" Das Bauwerk und die Mosaiken Berlin-Laipzig. 1927;
-Die
Koimesiskirche von Nicaia, AA. 1926, s. 458-464
Schneider, Alfons Maria
(1896-1952) "Die Römischen und byzantinischen Denkmaeler von İznik-Nicaea.
İstanbul, Fortschungen, 16, Berlin 1943.;
-Forschungen in Nicaea-İznik
(İznik Araştırmaları) Forschungen und Fortschritte Berlin. (FuF). 11 (1935)
s. 405-406;
-The City Walls of Nicaea (İznik Surları) Antiquity 12,
1938, s. 337-443;
-"Die Stadmauer von İznik" (İznik Surları) İst.
Forschungen Band. IX, Berlin. 1943. (W. Karnapp ile)
Schneidewirth, H.
Das Pontische Herakleia, 1881-1882, Heiligenstadt 1882, s. 1-39,
-Breicht über das Schuljahr 1884-1885, Heiligenstadt 1885, s. 1-28
Schneller, L. Nicaea und Byzanz. Welt-und Kirchengeschichtliche Streifzüge
am Marmarameer und am Goldenen Horn (İznik'ten İstanbul ve Haliç'e Gezi)
Leipsig 1907;
-Nicaea, eine Vergessene Welt-und Schicksalsstadt, Leipzig
1938
Schoenemann, De Bithynia et Ponto provincia Romana Göttingen 1855
(Doktora Tezi)
Scholz, Josef Münzen va Nicaea, Monatsblatt der
Numismatischen Gesellschaft in Wien (1898)
Schönert, E.
Litaratürebeshlice der griehischen numüsmatik Bithynia (Chiron-1978)
Schwartz, B. Le Commerce et D'industrie de Brousse ( Rapports Commere XI,
183, 1894,
-Quer durch Bithynien, Berlin 1889
Sölch, J. Über ein
Wirkliches und ein Angebliches Kanalprojekt im alten Bithynien, Mitteilungen
des Verreins der Geographen an der Universitat, Leipzig 1, 1911, s. 36 vd;
-Historisch Geographische Studien über Bithynische Siedlungen.
Nikomedia, Nikaa, Prusa, BNJb. 1, 1920, s. 263-337;
-Bithynische Stadte
im Altertum (İlkçağda Bitinya Şehirleri), Klio 19, 1925, s. 140-188
-Modrene, Modroi und Gallus. Klio 11, 1911, s. 393-414;
-Über die Lage
von Kaisareia in Bithynien, Klio 11, 1911, s. 325-334;
Taeschner, Frans
(1888-1967) "Die Jeil Cami in Brussa, İhne historischen İnschiften und ihre
Künstler" (1932) Der İslam XX. s. 138-168;
-Der Zustand der
Kdimesiskirche in Nikaia, BZ. 28, 1928, s. 238-239
Weisser, W. Katalog
der Bithynischen Münzen der Sammlung des Institut füg Altertumskunde der
Universitaet zu Köln,
Wiegand, Th. Zur Lage des Hannibalgrabes, AM. 27,
s. 321-326
-Reisen in Mysien AM. 29, 1904, s. 254-339
Notlar:
1- Die
Kleinasiatischen Münzen der römischen Kaiserzeit, II-Aeinzeluntersuchungen,
1-Bithynien, Stuttgart 1935; Bithinya Tetkikleri, (Çev. s. Altan), I. Kısım
Belleten Der. Ank. 1956; "Colonia Iulia Concordia Apamea Sikkeleri I", İ.Ü.
Tarih Der, C.1, İst. (1950) s. 237-261 vd.
2- Tezi basılmıştır: "Brussa, eine
Evitwicklungsstatte Türkischer Architektur in Kleinasien unter den ersten
Osmanen, Berlin 1909; Türkçesi de Büyükşehir Belediyesi tarafından
basılmıştır.
|