Bursa'nın Yapıları

Bursa'nın Mimarisi

                                                                                                         İbrahim Öge

    Bir asır önce Bursa’da atlı arabaya ihtiyaç duyanlar nereye giderlerdi? Pirinçhan'ın önünde bulunan Apolyont Han’ın sahibi Hancı Halil Ağa’nın yanına giderlerdi. Sadece Bursa’dan değil, ülkenin her yerinden bu amaçla gelenler Hancı Halil ile görüşür, geceyi Apolyont Han’da geçirdikten sonra alacağını alıp giderlerdi.

            Cumhuriyetin ilk yıllarında Hancı Halil önde gelen otelcilerden biriydi. Bugün ayakta olan Apolyont Han dışında Zincirli ve Hamurcu hanlarının da sahibiydi. Ayrıca Bursa İstanbul arasında posta işlerini yürüten, gönderilerin Bursa’nın ilçelerine dağıtımını sağlayan bir kişiydi. Bursa valisi Ahmet Vefik Paşa’nın da kullandığı Landon marka faytonuyla tüm düğün cemiyetlerini düzenleyen kişi. Atlardan, at malzemelerinden ve arabalardan çok iyi anlayan bir esnaf.

            Hancı Halil’in torunlarıyla Apolyont Han’da buluşup onları dinledik. Bugün (2010’da) 86 yaşında olan kızı Sabiha Onaran tam bir Osmanlı hanımefendisi. Ondan dinleyelim: “Biz temelinden Kayı boyundanız.  Osmanlı bu kente yerleştiğinde biz de yerleştik. Bu hana her gelişimde çocukluk, gençlik yıllarıma gidiyorum. 16. yüzyılda inşa edildiği bilenen bu hanın etrafında bizim çocukluğumuzda ahırlar vardı. Kapısı hanın avlusuna açılan evimizin önünde büyük bir çeşme, hayvanlar için büyük bir kurna vardı. O zaman su boldu, hatta Pınarbaşı’ndan gelen su evin içine akardı. Hanın çevresi arabalar, atlar ve eşeklerle doluydu. Yakın uzak köylerden, Anadolu’nun çeşitli yerlerinden buraya konaklamaya gelirlerdi, Aydın’dan develerle gelenler vardı. Handa nalcı, semerci, berber de vardı. Cumhuriyet Caddesi’ne bakan tarafta bir kıraathane, bitişiğinde otel vardı. Parası olmayan yolcular kıraathanedeki peykeler üzerinde sabahlardı. (Hanın ortasında sergilenen faytonu göstererek:) Bu faytonu ilk olarak vali Ahmet Vefik Paşa kullanmış. Sonra babam bunu Kükürtlü Banyolarının sahiplerinden satın almış. O dönemde Bursa’nın en lüks faytonu olduğu için sünnet ve düğünlerde kullanılıyordu. Manisa’da tamirat gören bu araba o günlerden beri bizimle.

            Sabiha Hanım, 1964’de vefat eden Hancı Halil’in Bursa’da ahşap karoserli Studieboeken marka otobüsü ilk kullanan kişi olduğunu da söyledi. “Babam sürekli çalışan bir insandı. Boşta kalınca bir bakarsınız Pirinç Han’a gitmiş, oradan bir araba satın almış. Bu aldığını tamir ettirip satardı. Hele siz onu posta işletmesine çalıştığında görecektiniz. Sabahın bir vakti kalkıp Mudanya’dan trenle Demirtaş istasyonuna gelen posta çuvallarını alır, Bursa’ya getirip işletmeye teslim ederdi. Sonra at ya da eşeklerle Orhangazi ve Keles’e gider, postaları dağıtırdı. Babamın bu görevi 1950’li yıllarda Heykel’de postane kurulana kadar devam etti.

    Sabiha Hanım Bursa’da Atatürk’ü nasıl karşıladıklarını, Dış İşleri Bakanlığı’nın bir misafirini Uludağ’da nasıl gezdirdiklerini de anlattı. Daha fazlası için bizi Burgaz’daki evine davet etti. Küçük bir isteği de var. Apolyont Han’ın arka sokağındaki Zincirli Han’ın restore edilmesini ve kültür merkezine dönüşmesini çok arzuluyor.