Rıza İlova (1904-1966)

Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu

Bursa'ya Hizmet Edenler

Bursa'da Siyasi Hayat

 

 

                                                  (Bursa/1904- 1966)
                                       İş adamı, siyasetçi, gazeteci

      Babası İsmail Yümni Bey (1856-1913) Bosna'da doğdu. 1878'de İstanbul'a geldi. Osmanlı Devleti’ni çöküşten kurtarmak için batılılaşmayı savunan bir Jön Türk hayranıydı.

    Rıza İlova ailenin Bursa’daki ilk ikametgâhı olan Atıcılar’daki çiftlikte dünyaya geldi. Annesi İnegöllüdür. 9 yaşında babasını kaybetti ve annesiyle birlikte Nalbantoğlu Mahallesi’ndeki konaklarına taşındı. İlk ve orta öğrenimini Bursa'da tamamladı. 18 yaşına geldiğinde Bosna’da kalan mallarını değerlendirmek için oturduğu konağı kiraya vererek, ailesiyle birlikte Saraybosna’ya gitti. 1930 yılında aldığı evlilik kararıyla Eşref Hanım ile hayatını birleştirdi ve ilk kızı Selma dünyaya geldikten 3 sene sonra da Bursa’ya döndü (1935). Çiftçilik ve ticaret yanında sosyal ve kültürel etkinliklerde bulundu. 1938'de ikinci kızı Leyla doğdu.

                    Rıza - Eşref İlova

     1937’de Setbaşı’nda kurduğu Hathas Müteahhitlik Firması ile Türkiye’nin ilk asfalt karayolu olan Bursa-Mudanya karayolunun asfalt kaplama işini gerçekleştirdi. Ardından Mahmut ve Neşet Atabey kardeşlerle ortak olarak açtığı Muradiye Çağlayan’da dokuma baskısı yapan Marina Fabrikası’nı işletti. Rıza İlova, sosyal ilişkileri güçlü, geçmişine bağlı, siyaseti izleyen ve aynı zamanda kültürel derinliği olan bir şahsiyetti. Atatürk’ün büyük hayranıydı ve İsmet Paşa ile yakınlığı biliniyordu. Türkiye’ye döndükten sonra da Cumhuriyet Halk Partisi’ne (CHP) kaydoldu ve partinin yönetim kademelerinde yer aldı. Vali Haşim İşçan döneminde (1945-1950) bir süre belediye başkan vekilliği yaptı. Bursa Halkevi'nde çalıştı; 1951'de Halkevlerinin kapatılması üzerine bazı belgeleri evinde sakladı (bunlar arasında Kurtuluş Savaşı'nda Bursa'da yaşananları saptamak üzere 1935'te Bursa Halkevi'nce açılan soruşturmaya gönderilen yanıtlar da bulunmaktadır; bunlar, Rıza Beyin eski evinin yıkılması sırasında mühendis Dinçer Şahin tarafından kurtarılarak Akkılıç Kütüphanesine armağan edilmiştir).

         

         Rıza İlova'nın Nalbantoğlu'ndaki evi

    Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu’nda Kazım Baykal ile birlikte çalıştı ve mevlid yazarı Süleyman Çelebi’nin türbesinin inşasına katkıları oldu. Bursa Musiki Cemiyeti, Çocuk Esirgeme Kurumu, Kızılay ve Bursa Avcılar Kulübü gibi sivil toplum kuruluşlarında görevler aldı. 1960 - 1962 arasında Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO) meclis başkanlığı görevinde bulundu ve bu görevi sırasında Bursa Organize Sanayi Bölgesi'nin hazırlık çalışmalarına katıldı.Tarihsel çınarların korunmasına yönelik çabalarından dolayı kendisine “Çınarların Babası” denildi.

          

Çakır Hamam, Timurtaşpaşa Türbesi önündeki çınarı kurtarmak isteyen Rıza İlova, (06.01.1951)

     Rıza İlova 26 Aralık 1966 tarihinde Bursa’da vefat etti ve Pınarbaşı aile mezarlığına defnedildi.  Eşi Eşref Hanım köklü bir aileye mensup, kendisini geliştirmiş, kültürlü ve kibar bir hanımefendiydi. 1995'te, 90 yaşında ömrünü tamamladı. Rıza Beyin ikinci kızı Leyla Hanım halen, babaannesi Hayriye Hanım’ın 1914’te satın aldığı Nalbantoğlu'ndaki konakta hayatını sürdürmektedir.

Kaynaklar: 1- Bursa Gazeteciler cemiyeti veb sitesi

       2- http://bursadazamandergisi.com/yazarlar/bosnadan-bursaya-cengic-beyleri-2090.html

Bu sitenin son güncelleştirilme tarihi 20/10/22