 Yahudi Mahallesi'nden AnılarBursa ve YahudilerBursa ve RumlarBursa ve Ermeniler |
BURSALI YAHUDİLERLE YAPILMIŞ SÖYLEŞİLER L. E., Bursa Yahudi Cemaati Başkanı 1. Yaşınız nedir? 70, Bursa doğumluyum. 2. Yahudiler tarih boyunca neden Bursa’da yaşamayı tercih etti? Osmanlı İmparatorluğu döneminde İspanya’daki Yahudiler padişah eliyle Bursa’ya yerleştirilmiş. 2. Dünya Savaşı, İsrail’in kuruluşu gibi sebeplerle zaman içinde göçler yaşanmıştır. Bunun yanında İspanya’dan sürgün edilirken akrabaları ile ayrılanlar, soylarını bulunca Tokat’a, Manisa’ya, Gaziantep’e, Çanakkale’ye, Ankara’ya göç ettiler. Bu olaylar sırasında zanaatı Bursa’da olanlar göç etmedi. O dönemlerde İpekyolu’nun buradan geçmesi de tekstil ile uğraşanlar için avantajdı. Ama Bursa’da okullar azdı, çocukları eğitim hayatında olanlar zamanla bu sebeplerle de İstanbul’a gitti. Gidenler de dönmedi. Ama bence Bursa’da olan kültür İstanbul’da yok. İstanbul’u kültür anlamında İstanbul’u geçecek. 3. Siz neden burada yasamayı tercih ediyorsunuz? Ben Bursalıyım, çocuklarım, torunlarım hepsi İstanbul’da yaşıyor ancak ben burayı bilirim, İstanbul’da yabancıyım. Bu yüzden Bursa’dan ayrılmıyorum. 4. Son yıllarda Yahudiler buradan göçtüler mi? Neden göçüyorlar? (Eğitimden başka) Şimdi ki gençler yurtdışı meraklısı, oysa eski dönemleri bilmedikleri için Türkiye’nin şuan ki halinin kıymetini bilmiyorlar. Türkiye Amerika’dan güzel. Eskiden Bursa’da çok okul yoktu, eğitim için çoğu kişi İstanbul’a İzmir’e gitti, dönmediler. Benim çocuklarım da İstanbul’da, Bursa’da sadece ben ve eşim kaldık ama ben İstanbul’a yabancıyım, buradan ayrılmam. 5. Bursa’da yerel yönetimlerle ilişkileriniz nasıl? Çok iyi. Emniyetle, belediye ile hepsiyle görüşürüz. Ne zaman bir talebimiz olsa karşılık beklemeden yaparlar. Telefon etmemiz yeterli, ikiletmezler. 6. Bursa’da diğer gayrimüslim azınlıklara göre en aktif ibadethanesini kullanan sizsiniz. Evet, tüm ibadetlerimizi burada (Geruş Sinagogu) yapıyoruz, cenazelerimizi Mayor Sinagogu’nda yıkıyoruz. Eskiden Kuruçeşme Mahallesi Yahudilerin daha yoğun yaşadığı bir yerdi ama şimdi Bursa’nın farklı yerlerinde yaşıyorlar. Ancak ibadetlerimizin yapılacağı zaman hepimiz toplanıyoruz. Zaten 60 kişi kadar kaldık, çoğumuz yaşlıyız. (Muhtarın söylediğine göre cenaze olduğu zaman diğer illerde yaşayan akrabaları da mutlaka gelip törene katılırmış ve en kalabalık oldukları dönem bu zamanlar olurmuş. Yanlarında çalışan Memduh Bey ise bu binaların kullanılmadığı takdire devlete verilecek olması da aktif olarak kullanmalarını sağlıyormuş. Bursa’da en son daimi hahamları öldükten sonra yeni biri atanmamış, İstanbul’dan Haham geliyormuş. Her cumartesi mutlaka ibadet etmek için gelirlermiş. Benim görüşme yaptığım gün olan 25 Ekim 2016 Tishri ayı olması münasebeti ile hafta içi de sabah ve akşam ibadetlerini yaptıkları gündü. Sabah ibadetinden sonra görüşme yaptık. Bitmesini beklerken kapıda birçok polisin koruma yaptığını gördük. Bunu da Bursa cemaati başkanının talebiyle her ibadet zamanı olduğunu öğrendim) 7. Sinagoglarınıza yönelik hiç bir olumsuz olaylar gerçekleşti mi? Bursa’da antisemitizm kesinlikle yok, bunlara inanmayın. Biz uyumluyuz, herkesle anlaşırız. Kimseden de kötü bir şey görmüyoruz. Eskiden buralarda, çarşıda hepimiz birbirimizi tanırdık, bilirdik. Şimdi kalabalıklaştı. Kimse kimseyi tanımıyor. Ama biz hala mutlu yaşıyoruz. 8. Yahudi Mezarlığı ne durumda? Bakımları kim tarafından yapılıyor? Kaç mezar var orada? 500 yıllık mezarlık orası, kaç mezar var bilinmiyor. Bakımlarını biz vakıf olarak yapıyoruz, orda da bir görevli var. Park gibi orası. ( Muhtarın söylediğine göre Arap Şükrü sokağındaki çoğu ev zamanında Yahudilerin yaşadığı evlermiş ve ölümlerle göçlerle ayrılanlar bu mülkleri Türk Musevi Cemaati Vakfı’na devretmiş. Vakıf taşınmazları ile gelirler elde ediliyormuş.) 9. Türkiye’nin diğer illerindeki Yahudi Cemaatlerini de düşünürseniz en hoşgörülü şehir sizce hangisi? Hepsi mutlu, huzurlu. Şuanda en çok Bursa, İzmir ve İstanbul’da yaşıyorlar. 10. Aile bireylerinin evliliklerde eşleri Yahudi olması önemli mi? Yoksa farklı kimliklerden kişilerle evlilikler yapılıyor mu? Bizim yaşlarımızda olmazdı ama şimdi gençlerde bu başladı, gençler hiç kurallara uymuyorlar, seviyoruz diyorlar. Sonra boşanmalar artıyor, aile içi şiddet artıyor çünkü kafalar farklı, kültürler farklı. Biz neden önemsiyoruz, mesela benim torunum 25 yaşında arayıp beni soruyor, biriyle görüşeceğim tanıyor musun diye. Bizden olunca araştırması kolay, biliyoruz ona göre yönlendiriyoruz. Bizlerde evlilik yaptık kavga etmedik mi? Bunlar olur. Aileler birbirlerini tanıyınca sorunlar daha kolay hallolur. 11. Eğitim hayatınızda Yahudi kimliği sorun yaratıyor muydu? Bu konuda olumsuz tecrübeleriniz var mı? Hayır, hiç sorun yaşamıyorduk. Çünkü biz çocuklarımızı mahalledeki okullara yolluyorduk, mahallede herkes birbirini tanırdı bilirdi. Bu çocuklar mahallede birbirleri ile oynuyordu zaten. Dışlama olmazdı. 12. Mesleğiniz nedir? Yahudiler hangi işlerle uğraşıyordu? Tekstilciydim. Açık çarşıda dükkânım vardı, bizim zamanımızda tekstil çok iyi şanslıydık. Kumaş ve iplik satıyordum, 45 tezgâhım vardı. Tekstil 2000’lerde gerilemeye başlayınca kapattım, emekli oldum. Tekstil ve kuyumculuk yaparlardı, bir de manifaturacılık vardı. Eskiden konfeksiyonlar yoktu, terzilik işleri önemliydi. 13. Gerçek isminizden ziyade Bursa’da Türkçe bir isimle biliyor. Evet bu daha kolay oluyor. Bir tek bankada nüfus cüzdanıma bakınca şaşırıyorlar ve “Siz yabancı mısınız?” diyorlar. Çok kızıyorum, “Nerenin kimliğini veriyorum iyi bak, TC kimliği bu, neden yabancı olayım?” diyorum. 14. Son olarak Bursa ile ilgili ne söylemek istersiniz? Bursa denize yarım saat, dağa yarım saat mesafede. Güzelyalı’nın o tarafa gidersiniz biraz orda yaşayın tansiyonunuz düzelir, dağa çıkın kanınız yenilenir. Bir tek havası nemli, yaşlanınca romatizma yapar, gözler az göremeye başlar. Bursa güzel şehir.  Y. Ö. Bursa Yahudi Cemaati Başkan Yardımcısı Yaş: 45, Bursa doğumlu, Servis Taşımacılık Firma Sahibi 1. Yahudiler tarih boyunca neden Bursa’da yaşamayı tercih etti? Biliyorsunuz bizi İspanya’dan sürdüler, Osmanlı Bursa’ya yerleştirdi. Genelde Büyükşehirler ve denizi olan şehirler tercih edilmiş. 2. Siz neden burada yasamayı tercih ediyorsunuz? İş gereği burada kaldık, ailem de Bursa’da. 3. Peki İsrail kurulduktan sonra büyük çoğunluğun göçtüğünü biliyoruz, peki sizin aileniz neden gitmedi? İsrail kurulsa da düzenlerini bozmak istemeyenler gitmek istemedi. 4. Son yıllarda Yahudiler buradan göçtüler mi? Neden göçüyorlar? (Eğitimden başka) Eğitim dışında özel bir sebebi yok genelde gençler yurtdışını tercih ediyorlar, o yüzden ayrılıyorlar. 5. Bursa’da yerel yönetimlerle ilişkileriniz nasıl? Gayet iyi, sorunumuz olmuyor. 6. Bursa’da diğer gayrimüslim azınlıklara göre en aktif ibadethanesini kullanan sizsiniz. Bunun sebebi ne olabilir? Birbirimize bağlıyız. Son Musevi kalana kadar açık olacağız. 7. Sinagoglarınıza yönelik hiç bir olumsuz olaylar gerçekleşti mi? İbadet zamanı polis talep ettiğinizi biliyorum, bunun sebebi nedir? Olumsuz olaylar olmadı. Ancak İsrail ve ABD’ye yönelik toplumun tepkilerin hızlı olması, provokatörlüğe genel önlem amacıyla polisleri talep ediyoruz. Toplumda yalnızca biz değil, herkes artık tedirgin yaşıyor. 8. Yahudi Mezarlığı niçin kilitli? Güvenlik tedbiri amacıyla kapalı, tahrip edilmesini istemiyoruz. Daha önce duvarlarının bir kısmı yolun üzerinde kalıyordu, o zaman mezar kazıcılar oluyordu, en çok bunu engellemek istiyoruz. 9. Türkiye’nin diğer illerindeki Yahudi Cemaatlerini de düşünürseniz en hoşgörülü şehir sizce hangisi? Benim için Bursa. Bursa’ya alıştık, rahatız. 10. Farklı kimliklere ve Yahudilere Bakış Araştırması’na göre; Türkiye genelinde Musevilerin %57 oranında özgür yaşadıkları düşünülüyor, %46 sı dışlanmadığını, %27 si dışlandığını düşünüyor. Katılıyor musunuz? %57’den daha fazla özgür yaşıyoruz, özellikle Bursa için. Toplumun genelinde bir baskı başladı ancak bize karşı özel bir durum yok. 11. Aile bireylerinin evliliklerde eşleri Yahudi olması önemli mi? Yoksa farklı kimliklerden kişilerle evlilikler yapılıyor mu? Evet yapılıyor, benim eşim Müslüman. Eskiden daha katıydı bu konu, şuan da yaşlılar da hoşlanmıyor ama şuan daha ılımlıyız. Benim ailem çok sorun etmedi. Çocuğumun nüfus cüzdanına Musevi yazdırdık, özellikle ABD’ye, İsrail’e girişi kolay olsun diye fakat seçme yaşı geldiğinde kendi tercih etmesine izin vereceğim. 12. Eğitim hayatınızda Yahudi kimliği sorun yaratıyor muydu? Bu konuda olumsuz tecrübeleriniz var mı? Lise mezunuyum ve okul hayatım boyunca dışlanmanın aksine arkadaşlarım beni daha çok kolluyorlardı. Gerçi olumsuz bir olay da hiç yaşamadım ama bana karşı hep iyiydiler, kimliğimin artısı oluyordu. M. L.-M. Bursa Yahudi Cemaati Üyesi Yaş: 45, İstanbul Doğumlu (34 yıl Bursa’da yaşadı), Bilgisayar Öğretmeni 1. Yahudiler tarih boyunca neden Bursa’da yaşamayı tercih etti? Sosyal ilişkiler, komşuluk çok önemli bir faktör diye düşünüyorum. Bursa’da bu ilişkiler, aile bağları daha kuvvetli. Yaşam Bursa’da daha kolay. İpek böceği fabrikaları sebebiyle kadınlarda iş imkânı bulabiliyordu. Ev hanımları da olsa çeşitli sektörlerde çalışıyorlardı. Bu nedenle Bursa yaşam için tercih ediliyordu. 2. Siz neden burada yaşamayı tercih ettiniz? İstanbul’da doğdum ancak akrabalarımız Bursa’da idi ve Bursa’daki sıcak insan ilişkileri, komşuluk sebebiyle en çok ben istedim Bursa’ya taşınmayı. Aslında İstanbul’daki sosyal şartlar daha iyi olmasına rağmen Bursa daha yaşanabilir bir şehir ve doğal güzellikleri de çok güzel. 3. Son yıllarda Yahudiler buradan göçtüler mi? Neden göçüyorlar? (Eğitimden başka) Birçok şehirde de olduğu gibi evlilik, eğitim ve iş sebebiyle Bursa’dan ayrılmalar yaşanıyor. Ben evlilik sebebiyle İstanbul’a taşındım ancak evlilik olmasaydı Bursa’dan ayrılmazdım. Evlenmeden önce işle ilgili güzel teklifler almıştım başka şehirlerden ama gitmeyi tercih etmemiştim 4. Bursa’da diğer gayrimüslim azınlıklara göre en aktif ibadethanesini kullanan sizsiniz. Bunun sebebi ne olabilir? Diğer gayrimüslim azınlıklar hakkında pek bilgim olmadığı için yorum yapamıyorum. 5. Mavi Marmara olayı yaşandığı zaman Bursa’da çevrenizden ne tür tepkiler geldi? Ailemin Musevi’den daha çok Müslüman arkadaşı, komşusu vardır. Mavi Marmara olayından henüz bizim haberimiz yokken evi arayan ailemin arkadaşlarından öğrenmiştik. Arayan tüm arkadaşları herhangi bir sorun yaşarsak onlara gidebileceğimizi söyledi ancak hiçbir sorun yaşamadık. Çünkü sosyal ilişkilerimiz çok iyi. Annem Ramazan Bayramı’nda kendi dini bayramlarımız kadar özverili şekilde baklavasını yapardı, evini temizlerdi Müslüman komşular bayramlaşmaya bize gelir, biz de onlara giderdik. Ayrıca çevremiz de bizim bayramlarımızda aynı şekilde bizi kutlardı. 6. Bursa’daki Yahudi mezarlığı niçin kilitli? Güvenlik sebebiyle sanırım. Defin yapılacağı zaman dışında yılda sadece 1 gün açılıyor ve akrabalarını ziyaret etmek isteyenler olarak sadece o gün gidip ziyaret edebiliyoruz. 7. Türkiye’nin diğer illerindeki Yahudi Cemaatlerini de düşünürseniz en hoşgörülü şehir sizce hangisi? Bursa ve İzmir olabilir. Bu iki il dışında Musevilerin birbiri ile görüşmesi zor oluyor dolayısıyla ortak yaşam Bursa’daki gibi rahat olamayabilir. 8. Farklı kimliklere ve Yahudilere Bakış Araştırması’na göre; Türkiye genelinde Musevilerin %57 oranında özgür yaşadıkları düşünülüyor, %46 sı dışlanmadığını, %27 si dışlandığını düşünüyor. Katılıyor musunuz? Ben hiçbir zaman dışlandığımı hissetmedim, başka bir ülkede de yaşayamam. Bursa’dayken İmam Hatip’te de ders veriyordum ama şimdi müsaade edilir mi, bilemiyorum. Şuan kimlikten ziyade toplumun geneline yönelik ayrımlar yapılıyor. Mesela biz Bursa’da öğretmenken “Andımız”ın kaldırılmaması için o kadar savaş verdik, imza kampanyaları yaptık. Bursa’da öğretmenlik yaparken Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından okulumun bölüm şefliğine yükseltildim ve 14 yıl bu görevde çalıştım (müdür muavininin bir alt statüsüydü). İmam Hatip Liseleri’nde de, özel kolejlerde de öğretmenlik yaptım. Dini kimliğim hiçbir zaman önüme engel olarak gelmedi. (Görüşmede Meral Hanım’ın eşi de vardı ve kendisi bu konuda ekleme yaptı: “Eskiden azınlık ayrımı yoktu, son 10 yılda yaşanan ayrıştırmalar Türk Müslümanlar için bile endişe verici, biz de aynı sebeple zaman zaman çocuklarımızın geleceği için endişeler yaşıyoruz.”) 9. Aile bireylerinin evliliklerde eşleri Yahudi olması önemli mi? Yoksa farklı kimliklerden kişilerle evlilikler yapılıyor mu? Şuan da özellikle Müslümanlarla evlilikler bir hayli fazla. Mix evliliklerde çocuğun kimliğinde din hanesi 18 yaşına kadar boş bırakılabiliyor. - Peki bu artışta, hem Müslüman hem Musevi yeni neslin dini ibadetlerini yerine getirmede gerilemesi etkili mi? - Olabilir, bizlerin de rutin ibadetlerimizi yerine getirmemiz hayat koşullarında eskisi kadar mümkün olamayabiliyor. Örneğin her Cuma günü öğleden sonra eve girip Pazar’a kadar ibadet etmeliyiz ama işten ayrılıp bunu yapamıyoruz. Genelde Cumartesi günü sinagogta yapılan ibadetlere katılmaya çalışıyoruz. 10. Eğitim hayatınızda Yahudi kimliği sorun yaratıyor muydu? Bu konuda olumsuz tecrübeleriniz var mı? Üniversite mezunuyum, eğitim hayatımda sorun yaşamdım. Mesela din dersine girmeme hakkım olmasına rağmen 4. Sınıftan lise son sınıfa kadar derslere girmiştim. Din dersi öğretmenlerim “Sen bize saygı gösterip öğrenmek istiyorsun, biz de sana saygı duyuyoruz” diyerek benim isteğim üzerine surelerden muaf tutuyordu. 11. Kimliğinizi belirtirken çekinceniz oluyor mu? Bu her vatandaşta belirleyici olan güven duygusuyla ilgili. Örneğin Fatih’te söylemeyebilirim ama Nişantaşı’nda daha rahat söyleyebilirim. YAHUDİLERİ TANIYAN BURSALILARLA SÖYLEŞİLER H. T. Kuruçeşme Mahallesi Muhtarı Yaş: 45, Bursa doğumlu, Bekâr, Lise mezunu 1. Kendinizi tek bir kimlikle tanımlayacak olsaydınız, su sayacaklarımdan ÖNCELİKLE hangisini kendinize uygun görürdünüz? (TC vatandaşı, Müslüman, Türk, Alevi, Kimlik tanımlamayanlar) T.C Vatandaşı 2. Yahudilerin yaşamları hakkında en önemli 3 özellik nedir desem, onlar için neler söyleyebilirsiniz? Dürüstlük, çalışkanlık, bağlılık(birlik), yardımsever 3. Kültürel anlamda herhangi bir uyumsuzluk yaşadıkları konu var mı? Böyle bir uyumsuzluk yaşadıkları konu yok. Bu mahallede herkesin Yahudilerle ilgili mutlaka anısı var ve hepsi olumlu. Burada insanlar önceliklerini din, dil ya da kültür üzerine değil daha çok insani açıdan uyuma bakıyorlar bu durumda siz nasıl davranırsanız insanlara onlarda size karşılığını uyum ile vereceklerdir. Bu yüzden hiçbir uyumsuzluk yaşamadım. 4. Yakın zamanda Yahudilere karşı, sinagoga karşı yapılan olumsuz bir eyleme şahit oldunuz mu? Duydunuz mu? Olumsuz eylem olmadı hatta merak var, ziyaret etmek istiyorlar. İnsanlar sadece sinagogları değil patrikhaneleri kiliseleri de merak ediyorlar insanlar düşman değil nasıl bu duruma geldik diye arayıştalar ve benim gördüğüm bu meraklı insanlar sayesinde daha çok araştırıp diğer dinlerde öğren 5. Peki Yahudi olarak toplum içinde kendi kimlik veya inançlarını özgürce ifade edebildiklerini düşünüyor musunuz? Özgürler, ibadetlerini rahatça yapabiliyorlar. Onlarında bu konuda hiç şikâyeti yok. Bizler ibadetlerimizi her beraber yapıyoruz ve insanlar bunu görebiliyorlar ve bunu saygıyla karşılıyorlar. 6. Sizce kamu kurum ve kuruluşlarında gayrimüslimlerin görev almasından rahatsızlık duyar mıydınız? (MİT, Yargı, Emniyet, Ordu) Hiçbir gayrimüslim veya başka uyruklu kimse bu noktalarda yer almamalı. Güvenle ilgili bu durum. 7. Yahudi bir belediye başkanı adayına/muhtara adayına oy verir miydiniz? Hayır, halkın temsiliyetinde yetersiz olacaklarını düşünüyorum. Toplumu anlamak için sadece bilgi sahibi olmak yetmez yöneticilik öyle bir şeydir ki her topluma hitap etme ve onların dini, kültürel, ekonomik ve siyasi yanlarına ortak olmaktır. Bu açıdan bakılınca bu ülkede çoğunluk Müslümanlarsa onlara uyması gereken bizleriz ve onların bize fazlasıyla verdiği saygı ve değer bizlere yetmektedir. 8. Ailenizden birinin Yahudi biri ile evlenmesine izin verir miydiniz? İstemezdim. Dini sebeple istemezdim. Din hayatımızın her yerinde olan bir şey bunu çıkaramayız bu yüzden ne kadar uyumlu olursa bir çift dini ve kültürel anlamda evlilikleri o kadar huzurlu ve uzun geçecektir. (Almanya’da yaşayan amcaoğlu Hristiyan olma bir kızla evlendi, iletişimi bizimle çok iyi değil. Dubaili bir damat var, çok sıcak. Dinin kültürel iletişimde önemli.) 9. Mahallenizde aktif bir sinagog bulunması sizi rahatsız ediyor mu? Hayır, kültürel değerimiz, mahallemiz için kazanç, Bursa’da sinagog olan tek mahalleyiz. Güzel bir şey. 10. Sizce devlet okullarında mecburi din eğitimi dersi verilmeli midir? Seçmeli olmalı, isteyen istediği dini öğrenmeli 11. Peki, bu derslerde Müslümanlığın yanı sıra diğer dinler hakkında da bilgi verilmesini destekler misiniz? Evet E. A., Uzman Psikolog 35, Bursa doğumlu, Evli, Üniversite arkadaşları var 1. Kendinizi tek bir kimlikle tanımlayacak olsaydınız, su sayacaklarımdan ÖNCELİKLE hangisini kendinize uygun görürdünüz? (TC vatandaşı, Müslüman, Türk, Alevi, Kimlik tanımlamayanlar) Türk 2. Yahudilerin yaşamları hakkında en önemli 3 özellik nedir desem, onlar için neler söyleyebilirsiniz? Örf adetlerine çok sahip çıkıyorlar, dışarıdan kimseyi gözlemlemesine bile izin vermezler, insani değerleri çok uyguluyorlar. 3. Kültürel anlamda herhangi bir uyumsuzluk yaşadıkları konu var mı? İbadetlerini rahatça yapabiliyorlar, Türk geleneklerine de adapte olmuşlar. Var olan Türk kültürü içine kendi kültürlerini de ekliyorlar. 4. Yakın zamanda Yahudilere karşı, sinagoga karşı yapılan olumsuz bir eyleme şahit oldunuz mu? Duydunuz mu? Hayır. 5. Peki Yahudi olarak toplum içinde kendi kimlik veya inançlarını özgürce ifade edebildiklerini düşünüyor musunuz? Karşısındaki kişinin tepkisini bilmiyorlarsa, ilk başta çekiniyorlar, tepki görmekten ve dışlanmaktan. Ama tepki almaz ve güvenirlerse rahatlar. Her insan öyle değil midir? Oturup konuşmadan bir şeyler paylaşmadan hep bir çekingenlik vardır konu din olunca bu birkaç kat daha da artıyor. 6. Tanıdığınız Ermeni veya Rum kişiler var mı? Varsa onların toplumla ilişkisi ile Yahudilerin arasında bir fark var mı? Ermeniler daha fazla kendini kabullendirmeye çalışıyor, sivrilebiliyorlar. Yahudiler ben sizden biriyim tavrındalar. Yahudiler bu konuda daha ılımlılar en azından sosyal hayat bağlamında Ermeniler kendi din ve kültürlerini her açıdan gözünüze sokabiliyorlar. 7. Sizce kamu kurum ve kuruluşlarında gayrimüslimlerin görev almasından rahatsızlık duyar mıydınız?(MİT, Yargı, Emniyet, Ordu) Kökenlere bakınca zaten birçok Yahudi’nin buralarda olduğunu düşünüyorum. Bu yüzden Türkiye menfaatine çalışacaksa önemli değil, rahatsız olmam. 8. Yahudi bir belediye başkanı adayına/muhtara adayına oy verir miydiniz? Verirdim, hizmetini doğru yapıyor olduktan sonra dini kimlik önemli değil. 9. Ailenizden birinin Yahudi biri ile evlenmesine izin verir miydiniz? Verirdim, insan olması önemli birbirlerine saygı duyabilirlerse buna önem veririm. 10. Mahallenizde aktif bir sinagog bulunması sizi rahatsız eder miydi? Hayır, özgürce ibadet yapabilme özgürlüğü var. 11. Sizce devlet okullarında mecburi din eğitimi dersi verilmeli midir? Genel görgü, ahlak bilgisi, insani değerler ile ilgili genel bir ders olacaksa mecburi olabilir ama şuan ki din dersleri gerçek manada din dersi değil zaten. 12. Peki, bu derslerde Müslümanlığın yanı sıra diğer dinler hakkında da bilgi verilmesini destekler misiniz? Evet, bu ülkede sadece Müslümanlar yaşamıyor. Karşındakinin dinini, gerekliliklerini bilip ona göre davranmak, herkese saygı duyabilmek için olmalı. M. G. Geruş Sinagogu Çalışanı (Emekli) Yaş: 55, Bursa doğumlu, Evli, İlkokul mezunu 1. Kendinizi tek bir kimlikle tanımlayacak olsaydınız, su sayacaklarımdan ÖNCELİKLE hangisini kendinize uygun görürdünüz? T.C vatandaşı 2. Yahudilerin yaşamları hakkında en önemli 3 özellik nedir desem, onlar için neler söyleyebilirsiniz? Parasal konulara ilgileri çoktur, aşırı milliyetçiler ancak Türkiye’yi çok severler, çok tutumlular. (1 haftalık yemek ye 3 günlük çay içerler) 3. Kaç yıldır sinagogda çalışıyorsunuz? Sizinle araları nasıldır? 5 yıldır çalışıyorum. Çalışanların sigortalarını mutlaka yaparlar, bunları asla atlamazlar. Maaşı işe başladığım ilk gün verdiler. Benden önce çalışan kişi vefat edince eleman arıyorlardı, o sürede görüştüm ve işe aldılar. Hep gözlemlerler, zor güvenirler ama sevdikten sonra bırakmazlar. Normalde sinagogun anahtarını başkan kimseye vermez bana 1 sene sonra anahtarı verdi. Öte yandan çok yardımseverdirler, çok merhametliler, derneklere, yardıma muhtaçlara çok fazla gizli yardımları var. Farklı olan şeyler bazı sohbetlerde kendilerini üstün ırk olarak düşünebiliyorlar. Zanaat pek bilmezler, o tür işleri birilerine parayla yaptırtırlar. Hep ticaretle ilgilenirler. 4. Kültürel anlamda herhangi bir uyumsuzluk yaşadıkları konu var mı? Yok, kültür anlamında bize çok yakınlar, Atatürk’ü çok severler mesela. 5. Yakın zamanda Yahudilere karşı, sinagoga karşı yapılan olumsuz bir eyleme şahit oldunuz mu? Duydunuz mu? Mavi Marmara olayından sonra ülkü ocakları çelenk koymak istediler, anlamsızdı sonuçta burası bir ibadethane. Bazen Bursasporlular sinagogun önünden geçerken “Kahrolsun İsrail” diyor. Bunlar dışında 5 yıl içinde başka bir olumsuz eyleme şahit olmadım. Ancak İstanbul’daki 2003’te sinagoglara yapılan bombalı saldırılardan sonra sinagogun karşısına güvenlik noktası yapıldı ve her ibadet zamanı özellikle emniyetten polis koruması talep ediliyor, emniyette her zaman yardımcı oluyor. İbadet zamanı dışında da bu mahallede içkili mekânların çok olması sebebiyle zaten sürekli polisler devriye geziyor. 6. Peki Yahudi olarak toplum içinde kendi kimlik veya inançlarını özgürce ifade edebildiklerini düşünüyor musunuz? Çok rahatlar. Yeni valiye hayırlı olsun ziyaretine gidip, kendilerini tanıtırlar. 7. Sizce kamu kurum ve kuruluşlarında gayrimüslimlerin görev almasından rahatsızlık duyar mıydınız? (MİT, Yargı, Emniyet, Ordu) İstemezdim. Bildiklerini bize aktarmazlar ve bizden aldıklarını bize karşı kullanabilirler. 8. Yahudi bir belediye başkanı adayına/muhtara adayına oy verir miydiniz? Evet, çalışkanlıkları mükemmel. Her şey yapılır, mahalleye önem verir. 9. Ailenizden birinin Yahudi biri ile evlenmesine izin verir miydiniz? Pek istemem, Müslüman olmasını isterim. Yahudiler daha koyu. Bir de kadınlardan soy devam ediyor diye inanmalarına rağmen kadına o kadar değer vermiyorlar. Mesela yemeklerde önce erkekler, sonra kadınlar yiyor. 10. Mahallenizde aktif bir sinagog bulunması sizi rahatsız ediyor mu? Hayır. İnsanların bir birinden öğrenecekleri çok şey var nasıl ki bir ülkede siyasi parti liderleri yan yana gelince barış ortamı mesaj oluşuyorsa din adamlarının bu imam, patrik ve sinagog yan yana gelince de verilen bir mesajdır. 11. Sizce devlet okullarında mecburi din eğitimi dersi verilmeli midir? Verilsin ama seçmeli olsun. Kimse dinini ya da siyasi düşüncesini açıklamak zorunda değil. Nasıl ki seçim günü dahi kime oy verildiği bilinmiyorsa inancında kişi ile yaratıcı arasında kalmalıdır. 12. Peki, bu derslerde Müslümanlığın yanı sıra diğer dinler hakkında da bilgi verilmesini destekler misiniz? Evet kesinlikle insanlar diğer dinler, inançlar hakkında ne kadar çok şey bilirse o kadar insani yönleri ortaya çıkar. Unutmayalım insanlar bildiğinden değil bilmediklerinden korkar. İ. U. Restoran Sahibi(Vakıf Kiracısı) Yaş: 48, Bursa doğumlu, Lise mezunu, Evli 1. Kendinizi tek bir kimlikle tanımlayacak olsaydınız, su sayacaklarımdan ÖNCELİKLE hangisini kendinize uygun görürdünüz? (TC vatandaşı, Müslüman, Türk, Alevi, Kimlik tanımlamayanlar) T.C vatandaşı 2. Yahudilerin yaşamları hakkında en önemli 3 özellik nedir desem, onlar için neler söyleyebilirsiniz? Dürüstlük, vefa, çalışkan 3. Kültürel anlamda herhangi bir uyumsuzluk yaşadıkları konu var mı? Hayır toplumla araları çok iyi, vefalı insanlar. Selamsız geçmezler. Hep dürüst bilinirler. Sosyal konulara da duyarlı insanlar kendi sokaklarını, parklarını vs. sahiplenirler. 4. Yakın zamanda Yahudilere karşı, sinagoga karşı yapılan olumsuz bir eyleme şahit oldunuz mu? Duydunuz mu? Hayır. 5. Peki Yahudi olarak toplum içinde kendi kimlik veya inançlarını özgürce ifade edebildiklerini düşünüyor musunuz? Az bir tedirginlik var gibi. Bizim mahallede rahat. 6. Sizce kamu kurum ve kuruluşlarında gayrimüslimlerin görev almasından rahatsızlık duyar mıydınız? (MİT, Yargı, Emniyet, Ordu) İstemem. Ticaret başka, bu kurumlarda güvenemem. Bu kurumlar milli davadır yani sadece beni seni değil bütün insanımızı ilgilendirmektedir. Yani bu vatan her ne kadar hepimizin de olsa onların buralarda görev yapması bazen onların duygusal davranmayacağı anlamına gelmez. Bu açıdan bakılınca istemem. 7. Yahudi bir belediye başkanı adayına/muhtara adayına oy verir miydiniz? Hizmette sıkıntı olmaz, verirdim. Bunun nedeni burada görev yapacak kişilerin belli bir süre sonra tekrar seçime girip iyi işler yapmadığı takdirde seçilmemesi ihtimali olduğundandır ama her şeyden önce vereceğim oyu hak edip etmediğine bakarım. 8. Ailenizden birinin Yahudi biri ile evlenmesine izin verir miydiniz? Gönülsüzce olabilir. Dini sebeple istemem, yoksa insanlık var, ibadetlerine bağlı ama dini farklı. İstemem. 9. Mahallenizde aktif bir sinagog bulunması sizi rahatsız ediyor mu? Hayır. Bizim camiimiz kimseyi rahatsız etmiyorsa, bizi de rahatsız etmiyor. Aksine Yahudi cemaati mahalleye çok yardım, hizmet ederler hem de gizli yapar. Samimiysen yardım ederler. 10. Sizce devlet okullarında mecburi din eğitimi dersi verilmeli midir? Bence verilmeli. Ailelerin dini öğretmesine destek oluyor bu dersler. 11. Peki, bu derslerde Müslümanlığın yanı sıra diğer dinler hakkında da bilgi verilmesini destekler misiniz? İsterim tabi ki. Biz araştırıp okumadık, çocuklarımız okuyup öğrensin. 12. Söylemek istediğiniz farklı bir konu var? Mal sahibi olarak her zaman iyidirler. Dürüst olduğumuz sürece sıkıntı yok. R. K. Restoran Sahibi (Sinagoga komşu esnaf) Yaş: 72, Bursa doğumlu, Evli, İlkokul mezunu 1. Kendinizi tek bir kimlikle tanımlayacak olsaydınız, su sayacaklarımdan öncelikle hangisini kendinize uygun görürdünüz? (TC vatandaşı, Müslüman, Türk, Alevi, Kimlik tanımlamayanlar) Hiç biri, ben Balıkçı Reşat’ım. 2. Yahudilerin yaşamları hakkında en önemli 3 özellik nedir desem, onlar için neler söyleyebilirsiniz? Balığı çok severler, ticarette dürüst, kaliteli yemek yemek isterler. 3. Kültürel anlamda herhangi bir uyumsuzluk yaşadıkları konu var mı? Bence yok, gayet uyumlular. Bizim ibadetlere saygı gösterirler, bize de onlara saygı gösteriyoruz. 4. Yakın zamanda Yahudilere karşı, sinagoga karşı yapılan olumsuz bir eyleme şahit oldunuz mu? Duydunuz mu? Yok, hiç olmadı. 5. Peki Yahudi olarak toplum içinde kendi kimlik veya inançlarını özgürce ifade edebildiklerini düşünüyor musunuz? Hiç sorun yok, özgürler. Çünkü biz saygılıyız. Onlar bize saygılı oldukları sürece biz saygımızdan bir ödün vermeyiz. 6. Tanıdığınız Ermeni veya Rum kişiler var mı? Varsa onların toplumla ilişkisi ile Yahudilerin arasında bir fark var mı? Evet var, benim tanıdığım Ermeniler de Yahudiler de bizim toplumumuza adapte olmuşlar. 7. Sizce kamu kurum ve kuruluşlarında gayrimüslimlerin görev almasından rahatsızlık duyar mıydınız? (MİT, Yargı, Emniyet, Ordu) Hayır. O durum düşündürür. ( İsrail imajı ) 8. Yahudi bir belediye başkanı adayına/muhtara adayına oy verir miydiniz? Müslümanlık duygularımla yönetimde istemem. 9. Ailenizden birinin Yahudi biri ile evlenmesine izin verir miydiniz? Kabul etmem. Din ile ilgili bir durum. 10. Mahallenizde aktif bir sinagog bulunması sizi rahatsız ediyor mu? Hayır, aksine daha çok mutlu oluyor. Çok turist geliyor. Bu bir mozaik. 11. Sizce devlet okullarında mecburi din eğitimi dersi verilmeli midir? Evet verilmeli 12. Peki, bu derslerde Müslümanlığın yanı sıra diğer dinler hakkında da bilgi verilmesini destekler misiniz? Evet. İnsanlar öğrenmekten yeni şeyler araştırmaktan korkmamalı. Bizim zamanımızda bilgiye ulaşmak o kadar kolay değildi okullarda dahi ders kitapları yoktu ve dışarıdan satın alınırdı şimdi ise her türlü kolaylık var yeter ki isteyelim. 13. Söylemek istediğiniz farklı bir konu var mı? 1952’den beri beraberim onlarla. Onların evlerine balık taşıyordu. Kardeş gibi büyüdük. Eğitimde hiç anlamazdık, sadece din dersine girmeyince anlardık. Cumartesi ateş yakmaları yasaktı, ibadetlerini yaptıktan sonra bahçeye mangal koyarlardı, ateşi bize yaktırırlardı. Hep fason çalıştırırlardı! Varlık Vergisi çıktıktan sonra da çoğu İsrail’e gitti. H. İ. A. Şirket Sahibi Yaş:72, Muğla doğumlu 22 yıldır Bursa’da yaşıyor, Evli, Erkek Teknik Yüksek Öğretmen Okulu mezunu, İş hayatında Yahudi arkadaşları var 1. Kendinizi tek bir kimlikle tanımlayacak olsaydınız, su sayacaklarımdan ÖNCELİKLE hangisini kendinize uygun görürdünüz? (TC vatandaşı, Müslüman, Türk, Alevi, Kimlik tanımlamayanlar) TC vatandaşı 2. Yahudilerin yaşamları hakkında en önemli 3 özellik nedir desem, onlar için neler söyleyebilirsiniz? Vefalı, güvenilir arkadaş, yardımsever 3. Kültürel anlamda herhangi bir uyumsuzluk yaşadıkları konu var mı? Atatürkçü, Cumhuriyetçi kişilerdir. Türkiye’yi ekonomik/teknolojik gelişmesine katkı sağlamış kişilerdir, uyumsuzluk yaşadıklarını düşünmüyorum. 4. Yakın zamanda Yahudilere karşı, sinagoga karşı yapılan olumsuz bir eyleme şahit oldunuz mu? Duydunuz mu? 2003’te İstanbul’daki saldırıları hatırlıyorum. Bir arkadaşımızın düğününe gitmiştik sinagoga, giriş çıkışlar her zamankinden daha fazla kontrol edilmişti. Bursa’da 20 yıldır böyle bir olumsuz eylem duymadım. 5. Peki Yahudi olarak toplum içinde kendi kimlik veya inançlarını özgürce ifade edebildiklerini düşünüyor musunuz? Evet, söyleyebiliyorlar fakat günümüzde herkes tedirgin olduğu için onlar da tedirgin olabilirler. Siyasilerin kişisel menfaatleri sebebiyle, toplumlar hoşgörüsüzleşebiliyor. 6. Tanıdığınız Ermeni veya Rum kişiler var mı? Varsa onların toplumla ilişkisi ile Yahudilerin arasında bir fark var mı? Ermeni tanıdıklarım var. Yahudiler daha yardımcı, daha sıcak Ermenilere göre. Yahudiler, Türklere daha yakınlar. 7. Sizce kamu kurum ve kuruluşlarında gayrimüslimlerin görev almasından rahatsızlık duyar mıydınız? (MİT, Yargı, Emniyet, Ordu) Hayır. Bu kurumlarda görev alacak kişilerin T.C için çalışacağından kesin emin olmamız gerekir. Ya da çok iyi denetim gerekiyor. Dinsel bir korkudan dolayı değil, ülkemizin menfaatlerini düşünerek bu durumu riskli buluyorum. 8. Yahudi bir belediye başkanı adayına/muhtara adayına oy verir miydiniz? Evet, kişi yerel yönetime aday olduysa orayı satmaz. Daha cumhuriyetçi, daha demokratlar (Radikaller hariç) 9. Ailenizden birinin Yahudi biri ile evlenmesine izin verir miydiniz? Vermem. Örf ve adetler farklı, yuvanın devamı için. Ailelerin kültürel yakınlığı yuvanın geleceği için önemli. 10. Mahallenizde aktif bir sinagog bulunması sizi rahatsız eder miydi? Sorun olmazdı. Bizim de yurt dışında camilerimiz, mescitlerimiz var ve orada görev yapan imamlarımız var aynısı bizim imamlarımıza yapılsa nasıl hoşumuza gitmeyecekse onlara da saygı duymak zorunluluğumuz var. 11. Sizce devlet okullarında mecburi din eğitimi dersi verilmeli midir? Hayır. Okulda diğer dinlerden olan çocuklarla diğer çocuklar arasında bağlılık azalıyor, haksızlık oluyor. Kaynaşmayı sağlamak lazım. Dinler arası düşmanlık giderilirse olabilir. 12. Peki, din derslerinde Müslümanlığın yanı sıra diğer dinler hakkında da bilgi verilmesini destekler misiniz? Seçmeli olarak tüm dinler öğretilirse desteklerim. Herkese aynı mesafede olmalıyız ve unutmamamız gereken asıl şey insan olduğumuzdur. 13. Söylemek istediğiniz farklı bir konu var mı? 1992’de bir hastalık geçirdim, bypass oldum, yoğun bakımda kaldım bir süre, sonra eve çıktım. Yahudi bir arkadaşım benim durumumu ve sonuçlarımı Yahudi bir Kardiyolog komşusuna göstermiş, o kardiyolog anjiyo olmam gerektiğini söylemiş. Bu sayede o doktora ameliyat oldum ve sağlığıma tam olarak kavuştum. Ameliyat sonrasında da bir diğer Yahudi arkadaşım kan grubumuz aynı olduğu için acil bir durum olursa hemen yetişebilmek için hastanenin olduğu Rumeli yakasına geldi, orada bir akrabasında kaldı ben eve çıkana kadar. Bu Yahudi arkadaşlarımla hala görüşürüm ve hala o Yahudi doktora giderim. Yardımseverliklerini asla unutamam. C. G. Uluslararası Ticaret Bölümü Yüksek Lisans Mezunu Yaş:35, İstanbul doğumlu, Evli, Patronu Yahudi olan bir şirkette çalışıyor 1. Kendinizi tek bir kimlikle tanımlayacak olsaydınız, su sayacaklarımdan ÖNCELİKLE hangisini kendinize uygun görürdünüz? (TC vatandaşı, Müslüman, Türk, Alevi, Kimlik tanımlamayanlar) Müslüman 2. Yahudilerin yaşamları hakkında en önemli 3 özellik nedir desem, onlar için neler söyleyebilirsiniz? Dürüstlük, sadakat, çalışmak 3. Kültürel anlamda herhangi bir uyumsuzluk yaşadıkları konu var mı? Ayırt etmek mümkün değil, hiç yok 4. Yakın zamanda Yahudilere karşı, sinagoga karşı yapılan olumsuz bir eyleme şahit oldunuz mu? Duydunuz mu? İstanbul’da öğrenci olduğum yıllarda 2003’deki sinagog saldırılarını biliyorum sadece, büyük bir endişe yaratmıştı. Ama ondan sonra farklı bir saldırı duymadım, Bursa’da hiç duymadım. Duymamayı tercih ederim böyle vakalar dinler arası düşmanlığın yanı sıra insanlarında bir birine olan güvenlerini ve aralarındaki barışında bozulmasına sebep oluyor. 5. Peki Yahudi olarak toplum içinde kendi kimlik veya inançlarını özgürce ifade edebildiklerini düşünüyor musunuz? Tanıdıklarım genelde kalburüstü, daha eğitimli, kültürlü kişiler. Yerine, çevresine göre ifade edebiliyorlar, özel bir çekinceleri yok. 6. Tanıdığınız Ermeni veya Rum kişiler var mı? Varsa onların toplumla ilişkisi ile Yahudilerin arasında bir fark var mı? - Tanıdığım Ermeniler var, Türk milleti Ermenilere daha tepkili benim gözlemlediğim kadarıyla. Bunun da en büyük sebebi soykırım iddiaları. Yahudilere karşı böyle bir önyargı yok. - Dil konusunda da Yahudileri konuşmasından anlayamazsın ama Ermenileri anlarsın. - Aslında Ermeniler bu toprağın ferdi gibi, bu topraklarda yaşamış ama Yahudiler bir yerden gelerek adapte olmuş. Buna rağmen Yahudiler bizim yaşantımıza çok daha yakınlar çünkü onlarda da bize karşı bir önyargı bulunmuyor. 7. Sizce kamu kurum ve kuruluşlarında gayrimüslimlerin görev almasından rahatsızlık duyar mıydınız? (MİT, Yargı, Emniyet, Ordu) Kişiler işin ehli ise sorun yok. Bu kurumlarda görev alacak kişilerin zaten bir işe giriş prosedürü, kriterleri var. Gerekli istihbarat çalışması yapılıp, yetkinlikleri de uygunsa neden buralarda çalışmasın ki? Devlet kişilerinin inisiyatifine bırakılmamalı, işin ehli olması önemli, bu şekilde yer alacaksa rahatsızlık duymam. 8. Yahudi bir belediye başkanı adayına/muhtara adayına oy verir miydiniz? Evet. Dürüst, sadık ve çalışkan oldukları için oy verirdim. Sonuçta bizleri yönetecek kişiler hizmet amaçlı oradalar ve tür karakterli insanların bizlere hizmet vermesini her zaman isterim 9. Ailenizden birinin Yahudi biri ile evlenmesine izin verir miydiniz? Kişisel olarak istemem Müslüman olmasını isterim ama engel olmam. 10. Mahallenizde aktif bir sinagog bulunması sizi rahatsız eder miydi? Hayır, insanlar inancını özgürce yaşamalı gerçekten inançlı kimseler kimseye zarar vermez. 11. Sizce devlet okullarında mecburi din eğitimi dersi verilmeli midir? Verilmemeli, Türkiye’de bu işin doğru yapıldığına inanmıyorum, güvenmiyorum 12. Peki, din derslerinde Müslümanlığın yanı sıra diğer dinler hakkında da bilgi verilmesini destekler misiniz? Seçmeli olur, diğer dinler de öğretilmeli. Sonuçta herkes kendi dinini öğrenmek isteyecektir bunun kimseye bir zararı olmaz. 13. Söylemek istediğiniz farklı bir konu var mı? Dinden önce birey vardı. Bireyin ihtiyacı olduğu için din ortaya çıkmış. Keskin olmamak gerek. Onların yaşamı bana uygun değil ama radikal değilim. Onlarla dini tartışmaya girmem, diğer konularda diyaloglarımız iyidir. Kaynak:
|
|