Atatürk ve Bursa
          (Atatürk and Bursa)

Ata'nın Bursa Söylevi

Bursa Söylevi Üzerine

Atamızdan Bir Ders

Son Makedon

Atatürk Belediyede

Atatürk'ün Yenişehir Ziyareti

    
     Ulu önder Atatürk Bursa'ya çeşitli tarihlerde on üç kez gelmiştir. Çoğu zaman dinlenmek için geldiği Bursa'da geçen günlerini hesaplayacak olursak, tamamı 2 ay 20 gün 4 saat tutuyor. Bursa bu yönüyle şanslı şehirlerimizden biri. Atatürk, İstanbul (Yalova dahil), Ankara, İzmir, Sivas'tan sonra en çok Bursa'da kalmıştır.   
     Atatürk'ün Bursa'ya ilk gelişi, Büyük Zaferden hemen sonra 16 Ekim 1922 tarihine rastlar. O tarihte 12 gün kaldığı Bursa'da İsmet (İnönü), Fevzi (Çakmak), Kazım (Özalp) paşalarla birlikte Hünkar  Köşkü'nde misafir edilmişlerdi. Bursa'nın işgalden kurtlmasının üstünden 35, Mudanya Mütarekesi'nin imzalanmasının üstünden 5 gün geçmişken yapılan bu ziyaretle eşzamanlı olarak 472 ilkokul öğretmeni Bursa'ya gelip Atatürk'ü ziyaret etti. Şark Tiyatrosu'ndaki toplantıda öğretmen grubuna "Muallim Hanımlar, Muallim Beyler" diye hitap etti ve hemen ardından şunları ekledi: "İhtimal ki muallime demediğim için hata yaptığımı düşünüyorsunuz. Ben dilimizde “tâi te’nis” (dişiliği belirten yabancı ekler) kullanmak zorunda olmadığımızı zannediyorum"
    20 Ocak 1923 günü ikinci defa Bursa'ya geldiğinde Çekirge'deki şimdi Atatürk Müzesi olan ve Atatürk Köşkü diye tanınan Köşk'te kaldı. Çekirge'deki Çelik Palas'ın bitişiğinde bulunan bu köşkte o güne kadar Miralay Mehmet Bey oturuyordu. Atatürk'ün Bursa'ya geleceği günlerde Bursa Belediyesi bu köşkü sahibinden satın almış, dayayıp döşemiş ve Atatürk'e hediye etmişti. Şimdi Atatürk'ün Bursa'da bir Köşkü vardı ve Atatürk kendi köşkünde kalıyordu. Atatürk, 24 Ocak 1923 sabahı İzmir'e gitmek üzere Bursa'dan ayrıldı. 
    Atatürk, Dumlupınar'da düzenlenen Büyük Zafer'in ikinci yıldönümü  törenlerinden bir gün sonra 31 Ağustos 1924'te Bursa'ya üçüncü kez geldi. Bu sefer yanında eşi Latife Hanım da vardı. Doğruca ikametine ayrılmış köşke gitti, eşiyle birlikte yerleşti. Latife Hanım, köşkü çok beğenmişti. Bursa’da gezintiler yaptı. 11 Eylül Bursa'nın kurtuluş bayramıydı. Atatürk o gün yapılan geçit törenine katıldı. Törenden  sonra saat 16.30'da Mudanya'ya hareket etti. Hamidiye Kruvazörü ile Trabzon'a gidiyordu. Atatürk, bu  gelişinde Bursa'da 12 gün kalmıştı.

    Dördüncü Ziyareti

   Şapka Devrimi'ni başlatan Kastamonu gezisinden sonra, Atatürk bir yurt gezisine  çıkıyordu. Bu gezisi bir ay sürecekti. Ankara-Eskişehir-İzmit-Mudanya yolu ile 22 Eylül 1925 sabahı saat 7.00'de Bursa'ya geldi. 26 Eylül 1925 günü İstanbul'dan gelen Mısır eski Hidivi Abbas Hilmi Paşa ile görüştü.

    Beşinci Ziyareti

    Beşinci ziyareti, bir Güney Anadolu gezintisinden sonraya rastladı. Bozüyük'ten otomobille Bilecik-İnegöl yolunu izleyerek 20  Mayıs 1926 günü Bursa'ya geldi. Yirmi dört gün kaldıktan sonra 13 Haziran 1926 günü Bursa'dan hareketle Mudanya'ya, buradan da Bandırma'ya geçti.                                   
                 

            Mustafa Kemal Bursa'nın ileri gelenleriyle belediye önünde - Mayıs 1926

      Altıncı ziyaretinde İstanbul'dan Mudanya yolu ile 1 Ekim 1927'de Bursa'ya gelmiş, ertesi günü de geri dönmüştü. Yedinci ziyaretinde  4 Ocak 1931 günü sabaha karşı, yine İstanbul'dan Maltepe Vapuru ile  Mudanya'ya  geldi. Bursa valisi Fatin (Gökmen), Ali Hikmet ve Cemil Cahit (Toydemir) paşalar Atatürk'ü Mudanya'dan alarak saat 11.00'de Bursa'ya getirdiler. 1933 yılı Ocak ayının ortasında Ankara'dan Eskişehir'e gelmiş, oradan da Derince'ye geçerek Gül Cemal Vapuru ile 17 Ocak 1933 günü Mudanya iskelesine çıkmıştı. O gün  saat 18.30'da Bursa'ya vardı, bu sekizinci gelişiydi. Ertesi sabah, resmi ziyaretleri yaptıktan sonra, Bursa valisi Fatin (Gökmen) ile birlikte Gemlik'te zeytin üreticileri ile görüştü. 

                                                    Mustafa Kemal, Orhan Gazi Türbesi'nde çıkarken

    Dokuzuncu Geliş

     Atatürk İzmir'de bir haber aldı. "Bursa'da yaklaşık yüz kişi ezanın yeniden Arapça okunması için valiliğe başvurmuş, valilik önünde toplanmışlardı". Atatürk 4 şubat 1933'te saat 03.30'da trene binerek Afyon'a hareket etti. Buradan Bilecik'e geldi. 5 Şubat 1933 gecesi otomobille Bursa'ya ulaştı, olaya el koydu. Aynı günün akşamı Bursa'dan Mudanya'ya, buradan da Gül Cemal Vapuru ile İstanbul'a gitti.

     Bir-İki Günlüğüne Geliş ve Gidişler

    Yalova'dayken 4 Mayıs 1934 günü Bursa'ya gelerek, öğle yemeğini  Bursa'da yemesi, öğleden sonra yine Yalova'ya dönmesi, Atatürk'ün Bursa gezileri arasında yer alır. Yine  böyle bir Yalova dinlenmesi sırasında 15 Temmuz 1935 günü Bursa'ya gelmiş, geceyi Çekirge'deki köşkünde geçirmişti. Ertesi gün Uludağ'da gezintiler yapmış, ardından Mudanya'dan İstanbul'a hareket etmişti. 1936 yılında da aynı geziyi tekrarladı: İstanbul'dan Mudanya'ya geldi. Buradan otomobille Bursa'ya gelerek geceyi kentimizde geçirdi. 8 Haziran 1936 günü de Mudanya'dan İstanbul'a, oradan da Ankara'ya döndü.                               
                    

                                      Atatürk Hünkar Köşkü önünde

           Son Gelişi

    Yalova'daki Otel Termal'in yapımı tamamlanmıştı. İşletmeye açılacaktı. Atatürk  22 Ocak 1938 günü Ankara'dan İzmit-Derince yoluyla Yalova'ya geldi. 1 Şubat 1938'de Yalova'dan Orhangazi'ye geldi. Buradan Gemlik'e gelerek Suni İpek Fabrikası'nın açılış töreninde bulundu. O gün saat 16.30'da Bursa'ya girdi. Yanında Başbakan Celal Bayar, içişleri Bakanı Şükrü Kaya, Bayındırlık Bakanı Ali Çetinkaya, ekonomi Bakanı Şakir Kesebir, Orgeneral Fahrettin Altay ve Ali Fuat Cebesoy da vardı. O gün Bursalılar ilk defa Atatürk'ü neşesiz gördüler. Yüzü soluktu, rahatsız olduğu her halinden anlaşılıyordu. Atatürk, doğruca yapımı tamamlanmış ve işletmeye açılmış bulunan Çelik Palas'a gitti. Özel  dairesine çekildi. Ertesi gün Sümerbank Merinos Fabrikası'nın açılış töreni vardı, törende bulunduktan ve fabrikayı işletmeye açtıktan sonra, Bursa Belediye Başkanı Neşet Kiper'e bir mektup verdi. Mektup'ta Atatürk Bursalıların kendisine karşı gösterdikleri sevgi bağlılığa teşekkür ediyor, Çelik Palas'taki hissesi ile Bursalıların  kendisine hediye ettikleri köşkü belediyeye bağışladığını yazıyordu. Belediye Başkanı bu mektubu o gün okudu. Salon alkıştan inliyordu. Atatürk bir daha Bursa'ya gelemedi.

         

          1938 

   

        ATATÜRK'ÜN BURSALILARA SON HİTABELERİ
    Büyük ATA'mız, 1 Şubat 1958 Salı günü Bursa'yı son defa teşrif buyurmuşlar ve 2 Şubat Çarşamba günü akşamı, Belediye'de, şehir namına şereflerine verilen süvareyi de, yüksek huzurlariyle saat (22.30) da şereflendirmişlerdi.
   O gece salonda bulunan davetlilerden Hulusi Köymen, ATATÜRK'e hitaben çok samimi bir konuşma yaparak Bursalıların hislerine tercüman olmuşlardı. Bu konuşmadan çok mütehassis olan ATATÜRK, şu veciz ve yüksek hitabeleriyle Bursa'ya ve Bursalılara karşı sevgi ve iltifatlarını belirtmişler ve Bursalıların temiz kalplerini bir kere daha fethetmişlerdi. O zaman kimin aklına gelirdi ki, bu teşrif son teşrifleri, bu hitabe, son hitabeleri ve ertesi gün Bursa'dan ayrılışları son veda ayrılışlarıdır.

    "Kıymetli hatip arkadaşımızın sözleri benim üzerimde çok büyük hassasiyet uyandırdı. Bunun derecesini ifade etmek bence mümkün değildir. Fakat Bursa'yı ve Bursalıları seven ilk Türk ben değilim. Tarihte ve cihanda en büyük imparatorluk kurmuş olan Türkler de, evvelâ dikkat nazarlarını Bursa'ya, bu kıymetli şehre tevcih etmişlerdir. Onun kıymetini anlamış ve ifade etmişsem çok bahtiyarım. Bursa, inkılâp hayatımızda nice müşkül anlar geçirmiştir. Fakat Bursalılar kıymet, kabiliyet ve kudretleriyle bu müşkül zamanları suhuletle atlatmıştır, ve biz de kendilerine kavuşmak bahtiyarlığına nail olduk. Bugün o bahtiyarlığın safhalarından birini idrak etmekle mesud olduğumu ifade edebilirim".
                               1- 3 Şubat 1938  (Atatürk Bursa'da 1 isimli broşürden)

Bu sitenin son güncelleştirilme tarihi 08/12/25