|
|
Demokrat Parti Bursa Örgütü (1946-1960) |
 Bursa'da Siyasi HayatBursa'nın Simgeleşmiş İsimleri
Celal Bayar (1883-1996)
|
Demokrat Parti’nin Gemlik teşkilatı Bursa teşkilatından daha önce kurulmuştur. Gemlik’te partinin kurucu başkanı, bir zamanların “gözü pek ittihatçısı”, Cumhuriyet Döneminin CHP ilçe başkanı ve belediye başkanı Dr. Ziya Kaya’dır. Yani Celal Bayar’ın köylüsü Umurbeyli Dr. Ziya Kaya. DP Gemlik kurucuları arasında Ömer Özdemir, İbrahim Akıt, Hüseyin Adalı, Hüseyin Avni Beceren, Hüsamettin Öktem, Ahmet Çorum ve Süleyman Turan vardı. Peki Bursa’da Demokrat Parti nasıl kuruldu? Cihan Borçbakan anlatıyor: “Eski Düyun-u Umumiye Nazırı Ali Cevat Bey (Borçbakan), İsmet Paşa ile anlaşmazlığa düşerek memuriyetten istifa ettikten sonra 1926’da Bursa’da Tuz Pazarında ticarete başlamıştı. Bursalılar onu ‘Tuzcu Cevat’ diye bilirlerdi. 1910’lu yıllarda Bursa’da Düyun-u Umumiye yönetiminde bulunduğu için herkes tarafından tanınır ve sevilirdi. Milli Mücadele içinde İstanbul’dan Ankara’ya altın kaçırtmış, daha sonra kendisi de Antalya üzerinden Ankara’ya geçerek milli hükümetin emrine girmiştir. 1946 yılının başlarında bir gün rahmetli Celal Bayar babamın Tuz Pazarı’ndaki dükkanına geldi. Yanında akrabası Semih Bey de vardı. Sanırım DP Bursa örgütünün temeli orada, yani babamın dükkanında atıldı. O günkü toplantıda ayrıca Baha Cemal Zağra, İsmet Bozdağ, Halil Ayan da vardı. Bayar nabız yokluyordu. Partiyi kurma işini babama teklif etti. Ama babam: -Ben bu yaştan sonra ne küfrederim, ne de başkasının bana küfretmesini kaldırabilirim, diyerek teklifi reddetti. Bu görevin, uzun yıllar CHP başkanlığını yapmış bulunan avukat Hulusi Köymen’e verilmesinin doğru olacağını söyledi. Bunun üzerine Köymen çağırtıldı, orada anlaştılar. DP Bursa’da böylece kurulmuş oldu. Kurucular arasında Hayri Terzioğlu, Dr. Refik Tilkicioğlu, Dr. Haydar Ömer Onur, Ferit Akçor, Kazım Lim, Baha Cemal Zağra, Şefik Kağıtçıbaşı ve Niyazi Akman vardı. Merkez ilçe başkanlığını Hayri Terzioğlu üstlenmişti. 1950 seçiminde Hulusi Köymen milletvekili olarak Ankara’ya gidince Hayri Terzioğlu il başkanı oldu. Terzioğlu’nun 1960 ihtilaline değin bu görevde göreceğiz. Hayri Terzioğlu Kimdir? (Bursa 1908 - 1976) İlköğrenimini Bursa'da, ortaöğrenimini Fransız Okulu'nda yaptı. Kısa bir süre Türkiye İş Bankası'nda memur olarak çalıştı. 1934'te Terzioğlu Çiftliği'nin yönetimini üstlendi. 1946'da Demokrat Parti’nin (DP) Bursa kurucuları arasında yer aldı, 1950'de il başkanlığına getirildi. Bu görevini 27 Mayıs 1960'a değin aralıksız sürdürdü. 1960 ihtilalini takip eden günlerde vali İhsan Sabri Çağlayangil ile birlikte bir süre İstanbul Yıldız'daki Balmumcu Kışlası'nda tutuldu. 1954 - 1960 arasında altı yıl Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO) yönetim kurulu başkanlığı ve dört yıl da Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin (TOBB) birinci ve ikinci başkanlığı görevlerinde bulundu. 1966'da Bursa Çimento AŞ’nin kuruluşuna öncülük etti, yönetim kurulu başkanlığını yaptı.
Hayri Terzioğlu 1946'da Bursa'da çıkarılmaya başlanan muhalefet yayın organı Doğru gazetesini satın alarak, 1950'den itibaren Hakimiyet Milletindir adıyla yayımladı. Bu gazete, Bursa'nın basın yaşamında önemli bir yer edindi ve okul işlevi gördü. 1967-1968 yıllarında Bursa Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığı yaptı. Gazete patronluğundaki tutum ve davranışlarıyla, dönemin gazeteci kuşağı üzerinde olumlu izlenimler bırakan Terzioğlu, 1974’te Hakimiyet’i Armağan Gerçeksi-VEB ortaklığına sattı ve gazete ofset tekniğiyle Bursa Hakimiyet adıyla yaşamını sürdürdü.) 26 Mayıs 1976'da, kardeşi Kemal Terzioğlu'nun kaçırılma olayından kısa süre sonra Çelik Palas otelindeki odasında Celal Bayar'ın armağanı olan silahli intihar etti. Dr. Neşati Üster şöyle bir anısını aktarıyor: “21 Temmuz 1946’da yapılan ve Bursa’da hile karıştırıldığı öne sürülen genel seçim sonuçları açıklandığında, DP Bursa il merkezindekiler büyük bir kırgınlık, umutsuzluk hatta öfke içinde Saliha Apartmanı’ndan ayrılmışlar. Selahattin Karacagil apartmanın merdivenlerine oturmuş ve, “Devlet milleti yendi” diye hüngür hüngür ağlamış. 1945’te CHP’nin yarı resmi organı niteliğindeki Ant gazetesi Bursa’da yayınlanmaya başlar. Gazetenin sahibi CHP il başkanı Dr. Şemsettin Dora’dır. Demokrat Parti Bursa’da kurulduktan sonra, alışılmadık türde yazıların yer aldığı Doğru adında bir gazete yayın hayatına başlar. Bu gazetenin sahibi de DP il başkanı Hayri Terzioğlu’dur. Doğru yayınını 1949 sonuna değin sürdürmüştür. 1 Ocak 1950’den sonra ise ismi Hakimiyet olarak değişir. Çünkü o dönemin en önemli sloganı “hakimiyet milletindir” idi. Eski postaneye yakın yerdeki (günümüzde Evkur mağazasının olduğu yer) gazete satıcıları “hakimiyet milletindir, demokrat gazete!..” diye bağırarak Terzioğlu’nun gazetesini satarlardı. Hayrioğlu’nun Bursa’ya en önemli katkısı olan bu gazete, “Bursa Gazetecilik ve Yayın A.Ş.” ye devredildiği ve Bursa Hakimiyet adını aldığı 10 eylül 1974’e değin yaşamını sürdürdü. Tek parti iktidarının karşıtlarının kümelendiği merkez olmuştur Hakimiyet gazetesi. Örneğin bir zamanların ateşli şairi İsmet Bozdağ bu gazetede polemik yazıları yazardı. Daha bugünkü Çelik Palas yapılmamıştı. Yıl 1946... Demokrat Parti elitler arasında yaygınlık kazanıyordu. Hatta o zamanın adı “solcu” ya çıkmış aydınları da bu özgürlük hareketine katılıyorlardı. Örneğin Dr. Neşati Üster ve öğretmen şair Haşim Nezihi Okay gibi solcu aydınlar. Bunlar DP’nin üyeleri değil ancak sempatizanı idiler. Terzioğlu kendi düşüncesinde olmayanları bile bağrına basacak denli hoşgörü sahibidir. Tutar, eski Çelik Palas’ta bir “yuvarlak masa” ayırtır. O masa her gece “hazır ve nazır” bulundurulur. Yeni bina yapılınca yuvarlak masa da oraya taşınır. Zaman içinde yuvarlak masaya yeni adlar katılmış: Sadrettin Çanga, Ali Fidanlar, Mehmet Ermutlu, Cihan Borçbakan, Orhan Akkök, Kemal Coşkunöz, Talat Diniz, Kemal Katıklılar ve zaman zaman da İhsan Sabri Çağlayangil. 1946’dan 1987’ye gediklilerinin sayısı artık çok azalmış, denildiğine göre yediye düşmüş. Ne var ki gelenek kırk bir yıldır bozulmamış.  Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve başbakan Adnan Menderes'in Bursa gezisi Hayri Terzioğlu’nun ne gibi özellikleri varmış ki basın yaşamında olsun, yuvarlak masa çevresinde olsun, bir dönemin düşünce birikimine kılavuzluk etmekte, politikaların oluşturulmasında bu denli etkili olabilmektedir? Fuat Özyol şöyle anlatıyor: “Çok iyi vasıfları olan çelebi bir insandı. Daima iyi şeyler vermeye, iyi örnek olmaya gayret etmiştir. Ağzından bir tek kötü laf çıktığını duymadım. En büyük özelliği de, kendisinden hemen hiç söz etmeyişi idi.” Reşat Atıl “İkna kabiliyeti çok yüksekti” diye katkıda bulunur bu anlatılanlara. Söyledikleri öyle etkili olurmuş ki, örneğin Cihan Borçbakan’a “Sana yakışmıyor, sakalını kes” demiş, Borçbakan hemen denileni yapmış. Otoriter, polemiklerden kaçınan, kişiliklerle uğraşılmasına izin vermeyen biriymiş. Çevresindekiler onun parlamentoya aday olma eğilimini hiç sezmediklerini söylerler. Bakanlar onunla konuşurken ceketlerini iliklerlermiş. Milletvekilleri ilettiği türlü sorunları çözmek için birbirleriyle yarışırlarmış. Yıllarca Bursa Ticaret ve Sanayi Odası’nda başkanlık yapmış, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne başkan seçilmiş. Ama bir kez olsun parlamento mücadelesine katılmamış. Herhalde en güçlü olduğu yerde kalmayı yeğledi.
Terzioğlu’nun siyasetten çekilmesi de ilginç olmuş. 1961’de Adalet Partisi kurulduğu zaman bu partiye üye olmak için başvurur. Ancak partiye kaydedilmesinin uygun görülmediği cevabını alır. O günden sonra da yuvarlak masa toplantılarına katılmaz. Beden olarak vardı ancak o eski Hayri Bey değildi artık. Bursa'da Yakın Zamanlar, Yılmaz Akkılıç, 1. bs., 2000, s.70- kısaltarak alınmıştır -------------------------------------------------------------------------------------------------------- Adalet Partisi Demokrat Parti'nin devamıdır, bunu kimse inkar edemez. Ne var ki 1950-60 arasında Bursa'da DP'nin, ayrıca Bursa Ticaret ve Sanayi Odası'nın, Türkiye Odalar Birliği'nin başkanlığını yapmış olan Hayri Terzioğlu'nun Adalet Partisi'ne kaydolması engellenmeştir. Bu vefasızlık unutulamaz, bağışlanamaz. (Mehmet Beysel, Bir Mühendisin Anıları, sayfa 116) --------------------------------------------------------------------------------------------------------
Mehmet Gazioğlu 1944’te Orhaneli’de doğar. Babası siyasetin içinde bir
kişidir. Mehmet Gazioğlu, İstanbul Hukuk Fakültesi’ni bitirir ve Bursa’ya
Orhaneli’ nin ilk avukatı olarak döner. Babası dönemin siyasetçilerinden biri olarak alır
oğlunu Bursa’ya gelir. Demokrat Parti döneminin en
etkin il başkanlarından Hayri Terzioğlu’na uğrarlar. Bildiğiniz gibi Hayri
Terzioğlu, hem gazete sahibidir (Hakimiyet Gazetesi), hem de bir dönemler
Bursaspor Kulübü Başkanlığı yapmıştır. Mehmet Gazioğlu’nun babası, Hayri
Terzioğlu’na sorar: -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zeki
Müren Hayri Terzioğlu’nu dayım diye tanıtırdı. Gerçekten de onun sanat
müziğinde parlamasında Terzioğlu’nun çok büyük rolü vardır.
|
